Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK) Genel Lideri Bendevi Palandöken, pandemi periyodunda en büyük darbeyi esnafın yediğini açıkladı.
Bu devirde hükümetin yaptığı dayanakların küçümsenmeyecek boyutta olduğunu anlatan Palandöken, “Ama gün geçtikçe yük daha ağırlaştı. Dün entübe odasındaydık, bugün ölüyoruz diye feryat ediyoruz. Beşerler aç olduğu sürece, iş yapamadığı sürece, kurallar uygulanmadığı sürece mecburen öyle” dedi.
Şu anda esnaf ve sanatkârlara ilişkin 2 milyon 50 bin işyeri bulunduğunu anlatan Palandöken, neredeyse 1 milyon kişinin iş bulamadığı için sokak simitçiliği yaptığını fakat şu anda kimsenin onlardan simit almadığına işaret etti.
Pandemi devrinde esnafın en az 10 başka kalemde borçlandığına, bunların ödenmesi için tek pencerede toplanması gerektiğine dikkat çeken TESK Genel Lideri Bendevi Palandöken ile koronavirüsün esnaf ve sanatkârlara tesirini konuştuk.
DARBEYİ ESNAF YEDİ
– Koronavirüs esnafı nasıl etkiledi, neler yaşıyorsunuz şu anda?
Pandemiden en büyük darbeyi esnaf yedi. Haziran ayına kadar birçok işyeri kapandı. Haziranda birçok işyeri açıldı lakin iş yapamıyorlar. Mesela kahvehaneler açıldı lakin oyun oynatamıyor. 100 binin üzerinde kahvehane var.
Sonuçta işyeri buralar en küçüğü 4 kişi çalıştırıyor. Daha büyükleri 15 kişi çalıştırıyor. 4 kişi çalıştıranda bile aileleriyle birlikte 20-30 kişi ekmek yiyor. Besin dalı dışındaki tüm dallarda bir tıkanıklık var.
Gerçi besin satanlar da tam toparlanamadı, orada da önemli haksız rekabete var.
BİR GÜN BİLE ÇOK KIYMETLI
– Bu süreçte verilen dayanaklar de vardı, yetersiz mi geldi?
Devlet elinden geldiği takviyesi verdi, fakat sonuçta borçlanma verilen takviye. Toplumsal güvenlik primleri ötelendi.
Birtakım ödemeler yıl başına kadar uzatıldıysa da beşerler önlerini göremedi. İşyerleri için bir gün çok değerli. Bir gün dükkânınız kapalı kalsın bir haftada onun ziyanını temin edemezsiniz. Zira elinizdeki malın bir kısmı bozuldu.
Son tüketme tarihi doldu. 65 yaş üstündeki esnaflar düne kadar dükkânına gelemedi. Düğün salonları kapandı. Altın fiyatları da çok yükseldiği için beşerler düğün günlerini ertelemek durumunda kaldı. Bin kişilik düğün 100-150 şahısla yapılıyor.
Bir düğün demek konut gereçlerinden tutun, yemeği, taksicisi, kuaförü 415 meslek kısmını ilgilendiriyor. İki bayram geçirdik. Özel günler esnafın olmazsa olmazı. Konfeksiyon kesimi bitti. Martta tam kışlık eserlerin satılacağı mevsimde dönem geçti. Elindeki tüm dokuma eserleri çeklerinin senetleri verilmiş tam satıp paraya çevirecek işler durdu.
Pazarcı esnafının külfeti daha beter. Borçlandılar fakat mallar elinde kaldı. Taksici için de evvel tek çift plaka yapıldı sonra ondan dönüldü. Halk otobüsleri öteki toplu taşıma araçları yarı kapasiteyle çalışmak durumunda kaldı.
415 MESLEKTE KÜLFET BÜYÜK
– Öteki ne çeşit problemler var?
Okullar açılacak deniyor hakikaten açılacak mı? Artık beşerler aldıkları krediyle ya kırtasiye materyali aldı ya da borcunu ödedi ne olacak artık. Okul açılmazsa aldığı eser de elinde kalacak.
Zincir marketlerde de esnafın ve kırtasiyecinin sattığının yüzde 30 altında eser veriyor, ticarette bir ahlak olması gerekiyor. 10 bin noktada satışı olan perakendeci malı toplayıp götürüyor yurttaş da oradan alıyor.
Bizim 1 yılda yaptığımız satışı onlar 10 dakikada yapıyor. Ee bizim elimizde mal kaldı. Elimizdeki okul formasını eşofmanını ne yapacağız. Her yıl renk, amblem, modeli değişiyor. 415 mesleğin tamamında düşünce büyük.
Beşerler mevt kalım davasında gidip de mobilya mı alacak. Badana mı yaptıracak. Beşerler sıhhatine yetiştiremiyor ki gidip parayı buralara harcasın. Dalların hepsi gerçekten güç durumda.
Doğal devletin yaptığı ötelemeler, hepsi çok olumlu, ancak kâfi mi denince esnaf iş yapmak istiyor. Diyor ki dükkânımdaki malı satamazsam ben çocuklarıma ne götüreceğim. İnsanlarda bir bıkkınlık var.
Yapılan takviyeler sahiden küçümsenecek boyutta değil. Ancak gün geçtikçe yük daha ağırlaştı. Dün entübe odasındaydık, bugün ölüyoruz diye feryat ediyor. Beşerler aç olduğu sürece iş yapamadığı sürece, kurallar uygulanmadığı sürece mecburen o denli. Beşerler artık kuaföre gitmiyor.
Artık manikür pedikür kalmadı. Aklınıza gelen tüm kesimlerde herkesin kendine nazaran derdi var. Beşerler alışveriş yapacak ki hayat canlansın. Lakin belirsizlik süreci, beşerler kilitleniyor artık.
Son dakikalara bakıyor bugün kaç ocak söndü yarın ben olur muyum? Problem kapıya gelmiş hâlâ hele dur bakalım ne olacak diyoruz. Beşerler para kazanamadığı sürece alışveriş etmiyor.
Bizim velinimetimiz emekçi, memur, dar gelirli. Şayet onlar paralı olursa biz de para kazanıyoruz. Sokak simitçisi deyip geçmemek lazım. Neredeyse 1 milyon kişi iş bulamayan gençler buradan geçimini sağlıyor. Artık kimse sokak simitçisinden simit almıyor.
BORÇLARI TEK ÇATIDA ÖDEYELİM
– Pekala bu periyotta hükümetin acil adım atmasını beklediğiniz alanlar nelerdir?
Keşke demeyeceğimiz bir periyoda girilmesi gerekiyor. O da fakat pandemi sürecinin bitmesiyle olur. Bu devirde biz esnaf sanatkârlar olarak devlete olan borçlarımızı ödemek istiyoruz. Vergimizi vaktinde verelim. Ancak diyoruz ki devlet bize ödenebilir bir biçimde borçlarımızı yapılandırsın.
Aldığımız borçları tek pencereden ödeyelim diyoruz. Artık 10 tane borçlanma yapmışız hepsi başka ayrı.
Konut taksitine girmişsin, kredi kartı borcun, stopajın var. Mesela gelirin 3 bin TL her biri 500-300 TL olunca ödeme yapamıyorsun. Çeklerin senetlerin geri dönünce kredi alamıyorsun. Bu sefer icra takibi görüyorsun. Biz sık sık af çıkarın diyoruz ya işte affın nedeni bu. Lakin özel dal af maf dinler mi alacağını alacak.
Biz diyoruz ki elektrik su parasında, akaryakıtta ÖTV, KDV kalksın. Kredi kartı üzere borcunu ödemezsen gelen yük tefeci faizini geçiyor.
Hiç borcun bitmiyor. Vergi borcumuz, toplumsal güvenlik borcumuz var, kredi borcumuz var. Aldığımız esere verdiğimiz çekimiz senedimiz var, kira stopajı var. Bunların hepsi tek çatıda toplansın.
YENİ KAYGILAR EKLENİYOR
– Haziran ayında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bir mektup göndererek kredi borçlarının 3 ay ertelenmesi de dahil 11 farklı talepte bulunmuştunuz bunlar karşılandı mı?
Oyun salonları ve birahanelerin açılması dışındaki 9 talebimiz karşılandı. Lakin yeni kederler ekleniyor. Bir taraftan var olan taleplerimiz bir taraftan da yeni taleplerimiz ortaya çıkıyor. Doğal beşerler bunalıp kalıyor. Yerlerin kapalı kalması insanların rekabet gücünü bitiriyor.
– TESK datalarına nazaran, haziranda 9 bin civarında esnaf kapandı. Esnafta iflaslar artacak mı?
Bizim kasvetimiz şu, biz iş yapamadığımız vakit yanımızda çalışan nitelikli elemanı çıkardığında tekrar onu bulmak çok güç. Esnaf sanatkârlar olarak küçük rötuşlarla büyük işler yapan kahraman bir ordu gibiyiz.
900 yıllık geçmişi olan bir teşkilatız. 2 milyon 50 bin işyeri var. Her biri yanında 5 kişi istihdam ediyor. Ülke nüfusunun altıda biri. Esnaf iktisadın barometresi. Beşerler iş yapsın yapmasın farklı işkollarına yöneliyor. Kapananlar kadar da açılan ve el değiştiren de var. Yeni meslekler ortaya çıkıyor.
İstihdam alanı yok. Kimse emekçi almıyor. Çalışanın maaşı artmıyor. Onun için de bir güvensizlik var. Yeni imkanlar yeni iş imkanları olmadığı sürece dert devam ediyor.
NAKİT TAKVIYE LAZIM
– Hâlâ açılmayan iş yerleri de var, onlar ne durumda?
Lokantalar açılmasına karşın masa sayısı azaldı. İnsanların yeme alışkanlıkları değişti artık dışarıya çıkmıyorlar. Çok yüksek kiralar ödeyen bu işletmeler sahiden mağdur durumda. Birahaneler cümbüş yerleri hâlâ kapalı.
Cümbüş yerlerinde bir sahne sanatkarının ardında en az 30-40 kişilik takım var. Karşısında restoran açık orada alkol alabiliyorsun fakat birahane, cümbüş yeri kapalı. Bunlar sahiden meşakkat. Yanınızda çalıştırdığınız nitelikli elemanı işten çıkarsanız aşçıyı kovsanız bir daha bulamazsınız. En azından işletmelere çalışanlara bir nakit takviye olsun dedik. Problemler bununla da bitmiyor.
cumhuriyet.com
Para Tahlil
