Bilimde mucizelere yer yoktur. İktisat de bir bilim olduğuna nazaran iktisatta de mucizelere yer yoktur. Buna karşılık beklentileri değiştirmek mucize sayılabilecek sonuçlar yaratabilir.
İktisatta maksatlar birbiriyle çelişir. O nedenle bir ekonomiyi hem yüksek süratle büyütmek hem enflasyonu ve işsizliği düşürmek tıpkı anda pek mümkün olmaz. Bunun tek istisnası beklentileri değiştirmektir.
Mevcut durumda büyüme oranı % 2, enflasyon oranı % 15, işsizlik oranı % 13, cari açık % 5 ve bütçe açığı % 4 olsun.
Üç maksadımız olduğunu düşünelim: Büyüme oranını yükseltmek (% 2’den % 5’e), enflasyonu düşürmek (% 15’den % 5’e), işsizlik oranını düşürmek (% 13’den % 9’a), cari açığı düşürmek (% 5’den % 3’e) ve bütçe açığını azaltmak (% 4’den % 2’ye.)
Bu amaçlara ulaşabilmek için elimizde şu siyaset araçları olsun: Para siyaseti araçları (faiz, mecburî karşılıklar, açık piyasa işlemleri), maliye siyaseti araçları (vergiler, kamu harcamaları, kamu borçlanması, dış ticaret siyaseti araçları), heterodoks siyaset araçları (fiyat, faiz ve fiyat dondurmaları, polisiye önlemler), makro ve mikro ihtiyati siyasetler.
Artık bunları bir tabloda bir ortada gösterelim (tablodaki artılar artışı, eksiler ise düşüşü gösteriyor):
Tablodan görüleceği üzere büyümeyi artırmaya yönelince enflasyon yükseliyor, işsizlik düşüyor, kur yükseliyor. Enflasyonu düşürmeyi hedefleyince büyüme düşüyor, işsizlik artıyor lakin kur da düşüyor. İşsizliği düşürmeyi hedefleyince enflasyon ve bütçe açığı artıyor lakin kur da artıyor.
Bu üç mevzuyu da hedeflendiği noktaya gerçek götürmenin tek yolu iktisadın geleceğine ait beklentileri olumlu hale getirmekten geçiyor. Türkiye’nin yakın geçmişinde bunun örneği var. 2001 krizi sonrasında uygulanan Güçlü İktisada Geçiş Programıyla devreye sokulan bankacılık ıslahatı, kamu mali disiplinin sağlanması ıslahatı ve çabucak akabinde gelen Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakeresinin yarattığı olumlu beklentiler Türkiye’ye yüksek ölçüde direkt yabancı sermaye girişi sağlamış ve bunun sonucu olarak kur uzun mühlet stabil hale gelmişti. Bunun yarattığı olumlu hava bir yandan dolarizasyonun süratle düşmesine yol açarken (% 57’den % 29’a) bir yandan enflasyonun (% 31’den % 6’ya) ve ona bağlı olarak faizlerin de kıymetli oranda gerilemesini sağlamıştı. Beklentiler düzelince mucize sayılabilecek sonuçlar ortaya çıkabiliyor.
Yazının devamı burada.
Para Tahlil
