TÜİK tarafından 3 Mart’ta açıklanan datalar, yine yüzde 15,61 seviyesine çıkan enflasyondaki en büyük hissenin besin eserlerinde olduğunu gösterdi. Yalnızca yılın birinci iki ayında gıda fiyatları yüzde 5,12 artmış. Besin fiyatları bir müddettir tartışma konusu ve yeniden sonuç üzerinden tartışıp tahlil bulmaya çalışıyoruz. Meğer sonuca nasıl gelindi, sorunun birinci çıkış noktası nedir? Bunları konuşmak en doğrusu.
Besin fiyatlarını ve gelen zamları konuşuyorsak birinci düşünmemiz gereken tarladır, tarım politikalarıdır. Türkiye’de tarım konuşulurken hayvancılıktan pek bahsedilmez halbuki tarım ve hayvancılık ayrılmaz ikilidir. Pandemi münasebetiyle bütün Dünya’da besin fiyatları artıyor ancak Türkiye’deki artış çok daha fazla. Dünya fiyatları ortalamasına nazaran Türkiye’de besin fiyatları tam beş kat fazla artmış. Besin fiyatları her yerde artıyor kaygı edilecek durum yok dersek bir müddet sonra daha büyük sıkıntılar karşımıza çıkacak.
On dokuz yıllık tek başına AK Parti iktidarının tahminen de en çok tartışılan siyasetleri ortasında geliyor tarım ve hayvancılık. İktidar, tarım özelinde ziraî hasıla olarak Avrupa birincisi olduğumuzu anlatırken, muhalefet samanı bile ithal edecek duruma düştüğümüzü anlatıyor. Nitekim Tarımda neler oluyor? Hayaller nedir, gerçekler nedir?
Tarım girdileri verilen dayanaktan fazla
AK Parti tarım ve hayvancılığa verilen takviye konusunda çok övünüyor. Kâğıt üzerinde geçmiş iktidarlara nazaran AK Parti daha fazla dayanağı vermiş, vermeye devam ediyor. Lakin dayanaklar karşısında girdi maliyetleri ne olmuş? Açık söyleyelim, sağ cebe konulanın kat kat fazlası sol cepten mazot, gübre, ilaç, tohum, yem artırımlarıyla çıktı ve çıkmaya devam ediyor. Süt örneğine bakalım.
İnekten sağılan, süreç görmemiş süte “çiğ süt” denir. Köylüden alınan çiğ süte iki yıldır artırım yapılmadı. Ağır yansılara karşın kayıtsız kalındı. Enflasyonu arttıran yalnızca sütmüş üzere, “süte artırım yaparsak enflasyonu olumsuz etkiler” dendi. Artırım yapılmayan iki yıldan sonra, 2,30 lira olan çiğ sütün litre fiyatı 2,80 liraya çıkarıldı. Yüzde 21 artırım gelmiş oldu. Lakin herkeste soğutma tankı yok. Sütünü 2,80 liraya hala herkes veremiyor, soğutma tankı olan, sütünü alıcı gelene kadar soğuk zincirde tutabilen bu fiyata verebiliyor. Köylü sütünü soğuk zincirde tutamadığı için sütünün kalitesi düşüyor, fikirde litresini daha ucuza satmak zorunda kalıyor.
Gelelim girdi fiyatlarına
Köylü süt üretebilmek için tarlasını eker mazot, gübre ilaç kullanır. İneğine yahut et alabilmek için danasına tarla yemi haricinde fabrika yemlerinden satın alıp verir. “Fabrikalardan yem almadan yalnızca tarlalardan çıkan eserler verilse ne olur?” dediğinizi duyar gibiyim. Fabrika yemleri verilmediği vakit maalesef hem sütte hem ette randıman düşüyor, hayvanlar bir halde bunlara alıştırıldı.
Fabrika yemlerine bir yıl içerisinde yaklaşık yüzde 55 artırım geldi. Mart 2020 tarihinde 50 kg’lık süt yemi 83 liraydı, bugün 125 lira. Gübreye bir yıl içerisinde yaklaşık yüzde 70 artırım geldi. Buna mazot, ilaç, tohum, elektrik ve suya gelen artırımlar dahil değil. Bunların yanında bir de 2006 yılında çıkarılan kanun var o kanuna nazaran tarıma verilecek takviye ulusal gelirin en az %1’i olacaktı. Halbuki baktığımız vakit kanuna bile uyulmadığı net formda görülüyor. Kaldı ki %1 tutturulsa dahi sorunlar o kadar büyük ve kronik hale geldi ki yetersiz kalacak.
Uzman Report/ Faik Tunay
Yazının devamı burada.
Para Tahlil
