Eski bankacı, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Kerim Rota, iktisadın gündemini T24 iktisat yazarı Barış Soydan’a değerlendirdi.
Dolardaki yine yükselişin nedenlerini, Albayrak periyodunda Merkez Bankası’nın 126,3 milyar dolar rezervinin satılmasını kıymetlendiren Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Kerim Rota, “Merkez Bankası 126,3 milyar doları cari açık için değil, Türkiye’den çıkan yabancı sermayenin dolar muhtaçlığı için harcadı” yorumunu yaptı.
Rota, Merkez Bankası’nın çokça tartışılan 126 milyar dolarlık kayıp rezervinin bilinmeyenlerini de anlattığı yayında “Rezerv satışları 2019 martta başladı. Birinci tespit eden Haluk Bürümçekçi’dir. Ben onun üzerinden işi popülarize etmeye çalıştım. Pandemiden bir sene evvel başladı. Tam sayı 126.3 milyar dolardır. Bunu Merkez Bankası’nın bilançosundan hesaplıyoruz. Ancak Merkez Bankası bu türlü bir satış yaptığını reddediyor. 2019 marttan 2019 aralık ayına kadar yaklaşık 30 milyar dolar esasen satılmıştı. Daha pandemi uğramadan. Piyasaya açılmış savaşı kazanma uğruna 30 milyar dolar satılmış. Pandeminin gelmesiyle bir arada, faizi düşürüp cari açığı artırıp kurları da bastırmaya kalkınca makine çatladı. 2020 yılında da yaklaşık 90 milyar satış gerçekleştirildi” dedi .
Bir müddettir düşüş trendinde olan ve 7 lira bandına kadar gerileyen, akabinde tekrar yükselmeye başlayarak 7,40’lara gelen dolar/TL kuru hakkındaki görüşlerini söz eden Rota, bu artışın sebebi olarak Berat Albayrak ve ABD tahvilleri faktörlerinden bahsetti. “Doların yükselmesinin iki sebebi var” diyen Rota, şunları kaydetti:
“Biri Amerikan tahvil faizlerinin süratli yükselişi. Bu Amerika’da enflasyonun yükselmesi beklentisinin tetiklenmesiyle ortaya çıktı. Bir göstergedir 10 yıllık tahvil. 5 yıllık faizlerden daha yüksek. Önümüzdeki yıllarda ABD’de enflasyonu fiyatlamaya başladı piyasalar. ABD üzere bir ülkede enflasyon oluşması demek, bu enflasyonun öteki ülkelere de ihracı demek. Bunun öteki fiyatları yükseltme ihtimali var. TL de bundan nasibini aldı. Geçtiğimiz devirlerde dolar bedel kaybederken daha süratli bedel kazanmıştı öbür para ünitelerine nazaran. Dün TL en çok bedel kaybeden para ünitesi oldu. İkinci sebebi de Berat Beyefendi ve Türkiye’nin eski akıl dışı siyasetlere dönme tasasının tetiklenmesi.”
“7,40’ın üzerine çıkacağını sanmıyorum lakin 7’nin altına da inmez”
Eski bankacı ve Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Kerim Rota, Merkez’in kayıp rezervini ve doların yükselişini şöyle yorumladı:
“ABD’de FED tarafından tahvil faizlerine yönelik bir tedbir alınacağını düşünüyorum. Bunun için de 10 yıllık tahvilleri alması lazım. Bu yeni para basımı manasına gelecek olağan ki. Bu hassas bir istikrar. O yüzden Merkez Bankacılığı biraz sanattır derler. Borsalardaki düşüşün birkaç gün içinde hudutlu bir formda ortadan kalkacağını düşünüyorum. TL’nin tekrar 7’nin altına seyahat yapması da son tartışmalarla zorlaştı. 7,40 bandının kırılacağını artık düşünmüyorum. Fakat 7’nin altına da ineceğini düşünmüyorum. Cin şişeden çıktı bir kez. Yabancı yatırımcıların Türkiye’ye son 3 ay içinde 20 milyar dolara yakın girişi oldu. Bunun önümüzdeki günlerde duracağını düşünüyorum.”
“Piyasayı 2013’ten beri siyaset belirliyor”
“2013-2014 sonrasında siyaset piyasaların en kıymetli belirleyicisi oldu Türkiye’de. Daha evvel yurt dışı faktörler, bütçe performansı daha belirleyiciydi. Ancak o tarihlerden itibaren siyaset daha belirleyici oldu.”
“Belki nisan-mayısta yüzde 15-16 enflasyon göreceğiz”
“Naci Beyefendi birinci geldiğinde para siyasetini sadeleştirdi. Faizleri artırırken daha evvel Berat Beyefendi ve Murat Uysal devrinde ‘miş’ üzere yapılanlardan vazgeçti. Bu değerliydi. Sonra yüzde 17’ye kadar faizleri taşıdı. Türkiye’de yıl sonu enflasyonu 10-11 aralığında bekleniyor anketlere nazaran. 2 sene içinde de tek haneye düşmesi bekleniyor. Yabancı piyasalar o yüzden değerli girişler yaptılar 3 ay içerisinde. 20 milyar meblağında. Türkiye’de tahminen nisan mayıs aylarında yüzde 15-16 enflasyonları göreceğiz. Bir kademe daha sıkılaştırma gerekebilir. Faizleri ne kadar sıkılaştırırsanız sıkılaştırın, kurlarda rahatlama olduğu vakit para siyaseti sıkı görünmüyor. Algı açısından kurlar kıymetli. Dolar 7’ye indiğinde ekonomik aktivite daha canlı olabiliyor.”
“TL’nin gerçek bedeli 2001 şubat krizinden daha kötü”
“Türkiye’de dış siyaset riskinin fiyatlandığını ben düşünmüyorum. Kasımı hatırlayın. Dolar/TL 8 buçuğa gelmişti. Artık 7,30’a geldi. TL bayağı paha kazandı üzere hissediyoruz. 7 düzeyinden bile hesaplansa, TL’nin gerçek pahası 2001 şubattaki kriz düzeyinden daha kıymetsiz halde. Bu türlü bakınca aslında TL kendi kümesindeki ülkelere nazaran çok fazla darbe yemiş para ünitesi. Türkiye’nin risk pirimi o denli bir yere geldi ki, bu riskler de bunun içinde harmanlanıyor. Risk priminin açık formda düşmesi halinde TL’nin kıymet kazanması mümkün. Bunun için Türkiye’nin çok sabırlı bir seneye muhtaçlığı var. Geçmiş deneyimler bunun 3-4 aydan fazla süremediğini gösteriyor.”
“Eski siyasetlere dönersek kasım düzeyini bile ararız”
“Türkiye kasım başında duvara çarpıyordu aslında. Ödemeler istikrarı krizine gelmişti. Şu anda Berat Albayrak iktisadın başında otursaydı, dünkü ABD’de çıkan şoku da hesaba katın. Sizce Türkiye nerede olurdu? Türkiye borçlarını ödemeyi becerebilir miydi? Türkiye aslında kasım ayında ipten döndü. Burada iki kamp var mı Ak Parti’de bilmiyorum. Şu anda Merkez Bankası lideri açık bir biçimde en azından iktisadın gerçeklerini temsil ediyor. Türkiye pandemi devrinde faiz artıran dünyada neredeyse tek ülke oldu. Her manada makus bir yerdeyiz. Yakışmayan bir yerdeyiz. Bu noktadan sonra eski siyasetlere geri gelelim dediğimizde kasım ayını ararız bile.”
“Merkez, cari açığı kapatmak zorunda değildir, kılıf arıyorlar”
“Rezerv satışlarına kılıf bulmaya çalışıyorlar. Merkez Bankası rezervleri cari açığı kapatmak zorunda değildir. Hür kur rejimi diyorsanız, kurların bir yere kadar gelip vatandaşın artık tercih etmemesiyle o talebin düşmesin sağlamanız lazım. Oraya bir makine koyup daima döviz satarsanız o talep bitmez. Bir Merkez Bankası’nın döviz satarak kendi para ünitesini savunmasıyla muvaffakiyet elde ettiğini ben görmedim. En canlı örneği 2014 Rusya. 90 milyar sattı hiçbir işe yaramadı. Sonra öteki tedbirler almaya başladı.”
126 milyar dolar nereye gitti?
“Bu paranın nereye gittiğini bulmak istiyorsanız, dolar/TL süreçlerinin peşine düşmeniz lazım. Kim TL veriyor ona bakmak lazım. Bu bir kur süreci. Kur süreçlerinin peşine düşmeniz lazım. 2019 mart ile 2020 kasım ortasında Türkiye’den swap piyasası, analiz piyasası, pay piyasasından toplam 70 milyara dolara yakın para çıktı. Bilen birilerine sorsalardı swap piyasasını, bence bu işe hiç girişmezlerdi. Swap piyasasından 55 milyar dolara yakın, pay piyasalarından da 16 milyar dolar çıktı. 70 milyar dolar. Bunlar TL’sini satıp döviz alanlar. Zira TL’nin gerçek faizini düşük tutuyorsunuz, swap piyasasını yasaklıyorsunuz. Adam niçin dursun? Oraya gerçek faiz almaya gelmiş, çıkmak zorunda bırakıyorsunuz. Tahvil ve bonodan çıkanlarsa güvensizlikten çıktı.”
“Dışa açıklığı, faizi ve kurları tıpkı anda denetim edemezsiniz”
“Serbest bir iktisatta hem dışa açıklığı, hem faizi, hem kurları birebir anda denetim edemezsiniz. Swap piyasasını denetim etmeye çalıştılar olmadı. Döviz satarak kurları denetim etmeye çalıştılar olmadı. Telefonla mevduat faizlerini denetim etmeye çalıştılar olmadı. Yurt içi mevduat sahipleri de bu periyotta 50 milyar dolara yakın döviz aldılar. Bu türlü bakınca en başa dönüyorum, Türkiye’nin dış borcunu düşürmeyi bırakın, merkezi idare borcu dolar cinsi 15-20 milyar dolar arttı. Buna rağmen biz TL’ye yatırım yapmış insanları piyasadan kovalamak için 126 milyar dolar harcadık.”
“126 milyar doları satmışsınız ortada hiçbir bilgi yok”
“Bir soru sorduğunuzda şirket sırrıdır yahut devlet sırrıdır deniyor ya, kendileri biliyorlar herhalde. Merkez Bankası’nın sitesine nazaran, Türkiye’nin en son döviz müdahalesi ocak 2014. En son tertipli döviz satış ihalesi nisan 2016. Şeffaflık bunun neresinde. 126 milyar doları satmışsınız ortada hiçbir bilgi yok. Naci Beyefendi de bunları veremiyor. Diğer bir hükümet gelmiş olsa bunlar ifşa olmuştu, soruşturmalar bile açılmıştı.”
“O periyoda sahip çıkma siyaseti var”
“Planlı ve denetim satışlar yaptık denildi lakin biz onları göremiyoruz. Şu anda piyasaları tutan da Naci Beyefendi bence. Yanlış uygulamalara sahip çıkmadıkları için kur 7 liralara geldi, Türkiye bir ışık gördü. Bu krediyi de harcamamak lazım. O devirle kesinlikle bir hesaplaşma gerekiyor diye düşünüyordum lakin görüyorum ki sahip çıkma kampanyası var.”
T24
Para Tahlil
