Besin fiyatları el yakarken, NİÇİN yükseldiğine dair mantıklı bir toplumsal tartışma asla yapılmadı. Esnaflar Birliği çabucak devreye girerek, süper-market zincirlerini suçladı ve yeni sınırlayıcı kurallar için lobi yapıyor. Ticaret Bakanlığı, besin enflasyonunu bastırmak için esnaf ve market zincirlerini tedhişe boğarak fahiş fiyat cezalarıyla köşeyi dönüyor.
Besin fiyatlarındaki artışın 3 temel nedeni olan küresel emtia rallisi, tarımın devlet eliyle perişan edilip artık üretmekten çekinir hale gelmesi ve kuraklık tartışmaya dahil bile değil.
Fakat, besin fiyatlarındaki artışın AKP oylarını makus etkilediğine dair işaretler var. Eroğan, kurmaylarına 2019 lokal seçim öncesi icat edilen Tanzim Satış Merkezleri’ne benzeri bir kamu yapılanması için talimast verirken, CHP de AKP’ye yakın oldukları argüman edilen market zincirlerini esnafı boğmakla suçladı.
Erdoğan’dan koperatif formülü
Besin fiyatlarındaki artışa karşı Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’dan “kooperatif market” formülü geldi. Erdoğan’ın “Tarım Kredi’ye ilişkin kooperatif marketler regüle edilecek. Bunların sayısının arttırılması için planlama yapılıyor” dediği belirtildi.
Hürriyet gazetesinden Gizem Karakış’ın haberine nazaran, Erdoğan’ın ayrıyeten perakende yasası ile zincir marketler için de düzenleme yapılmasının hedeflendiği bilgisini verdiği aktarıldı.
CHP: Esnafın boğazındaki ‘zincir’ AKP’nin yapıtı
Cumhuriyet’te yer alan habere nazaran, CHP Genel Lider Yardımcısı Veli Ağbaba, zincir marketlere ait kapsamlı bir rapor hazırladı. Ağbaba, zincir marketlerin salgın periyodunda kâr marjlarının harikulâde arttığını belirterek, tahlil tekliflerini paylaştı. BİM, A101 ve Şok üzere market zincirlerinin kesimde toplam pazar hissesinin süratle arttığını belirten CHP’li Ağbaba’nın raporunda özetle şunlar yer aldı:
AKP İLE ORGANİK İLGİLERİ KANSERLİ HÜCRE ÜZERE BÜYÜYOR
Türkiye’de zincir market dalında birinci sırayı A101, BİM ve ŞOK üzere market zincirleri oluşturmaktadır. Bu marketler Türkiye’nin 81 vilayetinde, tüm ilçelerde, hatta her sokakta faaliyet göstermektedir ve milletlerarası raporlara nazaran dünyanın en süratli büyüyen şirketleri ortasında yer almaktadır.
Salgın sürecinde bu market zincirleri kasalarını doldurmakla kalmamış, birebir vakitte online satış ve dijital aplikasyonlar ile kendi üretim portföylerini de genişletmişlerdir. Bu orantısız büyüme, başta mikro ve küçük işletmeler olmak üzere ülkemizdeki esnafları hayli olumsuz etkilemekte ve zincir marketlere karşı giderek daha da savunmasız hale getirmektedir. Zincir marketlerin AKP iktidarıyla ile organik bağ ve iş birlikleri de bu marketlerin kanserli hücre üzere ülkemizin her mahallesinde, hatta sokağında büyümesini kolaylaştırmaktadır.
SALGINDA ORANTISIZ BÜYÜME ZİNCİRE YENİ HALKALAR TAKMIŞ
Rekabet Kurumu, süratli tüketim malları perakendeciliğinde birinci dört teşebbüsün üçünün zincir marketler olduğunu vurgulamaktadır. Buna nazaran bu marketlerin pazar hisseleri artarken, mahallî ve küçük marketlerin hisse kaybettiği görülmektedir. Çünkü bu marketlerde ortalama 5 bin-15 bin çeşit eser satışa sunulduğu resmi raporlarda yer almaktadır.
Bu marketlere ait bir öbür kıymetli konu, tedarikçilerle yapılan kontratların haksız rekabet sonucu küçük ve orta ölçekli perakendecileri kapanmaya zorlamasıdır. Promosyonlu eser satışından fiyat artışlarına eser tedarik sürecinde yaşanabilecek sıkıntılara kadar çabucak her hususta zincir marketler, oluşabilecek tüm ekonomik kaybı haksız ve adil olmayan biçimde perakendecilere yıkmaktadır.
ESNAFI BİTİREN YANDAŞ SERMAYE
A101, BİM ve ŞOK marketlerinin pazar hisselerinde son yıllarda giderek artan formda ağırlaşmakta ve tüm piyasanın yüzde 50’inden fazlasını domine etmektedir. Rekabet Kurumu’nun bahsi geçen raporunda ‘pazarın son üç yıllık seyrine bakıldığında BİM’in açık orta pazar başkanı olduğu görülmekte ve 2017 yılında BİM’den sonra ikinci oyuncu pozisyonunda olan Migros’un bu yıldan sonra A101’in gerisinde kaldığı’ söz edilmektedir. A101’in 2020 yılı sonu itibariyle 10 bin 1 marketi, 60 bin çalışanı ve 600’ün üzerinde tedarikçisi bulunmaktadır.
AKP’ye yakın A101 ve BİM üzere marketler zinciri iktidarla yakın bağları nedeniyle birçok defa gündeme gelmiştir. Bu marketler ayrıyeten seçim devirlerinde de devreye sokulmuş, seçim periyotlarında ‘sosyal yardımlar’ ismi altında oy devşirmek gayesiyle kullanılmıştır. 23 Haziran 2019’da yapılan İstanbul seçimlerinde AKP’nin A101 market zinciri ile iş birliği yaparak İstanbul’da seçmene çek dağıtarak İstanbulludan oy istediği haberlere yansımıştır.
MARKET ÇALIŞANLARI DA TEMİNATSIZ
Perakende Ticaret Faaliyet Kolunda SGK Ekim 2020 datalarına nazaran toplam istihdam sayısı 1 milyon 376 bin 345 kişi olarak görülmektedir. Üç büyük zincir market; A 101, BİM ve ŞOK marketler zincirinde toplam istihdam sayısı ise 141 bin civarında yer almaktadır. A 101 Marketler zinciri yaklaşık 60 bin, ŞOK marketler zincirinde 30 bin, BİM 51 bin kişi istihdam etmektedir. Üç büyük zincir marketin toplam istihdam sayısı, perakende kesimindeki istihdama oranı %10 düzeyindedir. Zincir marketlerde çalışanların fiyatları genel olarak minimum fiyatın bir ölçü fazlasıdır.
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Perakende tartışması büyüyor’
Besin Fiyatları Artık Daha Süratli Yükselecek! Niçin Biliyor musunuz?
Sakinliğin 2 habercisi: Krediler ve perakende satışlar
Perakende itimadı 2021 yılına düşüşle başladı…
Para Tahlil
