Türkiye bütçede, 2020 yılında öngörülen açığa temmuz ayı itibariyle ulaştı. 139 milyar TL’lik bir bütçe açığı gerçeği ile karşı karşıyayız. Elbette bunda ödeme garantili işlerin, yapılan yanlış yatırımların hissesi olduğu kadar pandemi sürecinin de tesirleri var.
Ancak bu etkiyi daha çok kamu bankaları üzerinden ziyanına kredi satışında, israf boyutundaki kamu harcamalarında ve tüketimin belirli kalemlere inmesinden kaynaklanan dolaylı vergi gelirlerindeki düşüşte aramak gerekir.
Zira esasen söylenenin tersine iktisat idaresi pandemi sürecinde gerçek bir harcama yapmadı. Vergi gelirlerinin yüzde 80’e yakınını dolaylı vergilerden oluşan bir Maliye anlayışı içerisinde buradan ferâgat edilmediğini, öbür alacakların silinmek yerine ötelendiğini, vatandaşa da başka ülkelerde olduğu üzere karşılıksız para verilmediğini dikkate alırsanız bu sonuç ortaya çıkar.
Elbette elde avuçtaki kaynakları da doları frenlemek ismine kullandığımızı bir taban not olarak hatırlatmak gerekir. Hepsine baktığınız ortaya çıkan fotoğraf günü kurtarma üzerine bir yaklaşımın tüm izlerini sergilese de, günü kurtarmayı da vatandaşı ya da firmaları ayakta tutmak prensibi üzerinden uygulamadığımız açık.
Pekala bundan sonra ne olur? Zira bütçenin rekor açık verdiği temmuz ayı orta bilançosuna baktığınızda konuşulmayan bir ayrıntı daha var. Gelir hanesinin içerisinde tahakkuk/tahsilât oranları belirtilmiyor.
Birçok alacağın ötelendiğini ve olağanlaşma diye nitelendirilen süreçle birlikte ikili tahsilât talebinin mükellefin önüne geldiğini unutmamak lazım. Bu süreçte geliri sıfırlanmış firmaların büyük bir çoğunluğunun ‘yaz tahtaya al haftaya’ yaklaşımı sergilediğini biliyoruz.
Yani gelir kalemine tahakkuk özelliğiyle kaydedilmiş birçok tabiri yerindeyse kuşkulu alacak da bulunuyor. Yılın ikinci yarısını bu tablo içerisinde götürmek mümkün değil. Bu nedenle Maliye, klasik taktiğine başvuracaktır.
İki taksit de olsa tahsilât yapabilme korkusuyla, vergi ve SGK primlerinde yeni bir yapılandırmanın kokusu buram buram geliyor. Birden fazla vakit bunlar aftan çok, daha ağır şartlarda yapılandırmalar halinde hayat bulduğu için de, ortalamalara baktığınızda 2 aylık taksit ödemesinin dışında da para ödenemiyor.
Zati ağır vergi ve prim yükleri, eski borç ve yeni tahakkuklarla birlikte ödeme kabiliyetinden mahrum bir hal alınca da yapılandırma kaçınılmaz oluyor. Hakikaten tahakkukları bir kenara koyarsak, bütçe açığının çok daha büyük olduğunu varsayım edebiliriz.
Bu nedenle önümüzdeki süreçte iki başlık büyük ihtimalle önümüze gelecektir. Bunlardan birincisi ‘ne koparsam kârdır’ diyerek ortaya konulacak mali yapılandırma; ikincisi de iğneden ipliğe her şeye yapılacak artırımlar.
Her ikisinin de sürdürülebilirliği yok. Ancak yılsonu bütçe açık ölçüsünün azaltılması için bu yola yeniden başvurulacaktır.
Halbuki hakikaten gereksinim olan, ödenebilir, hakkaniyetli bir vergi sisteminden öteki bir şey değil. Lakin bu tabloda iktisat idaresi onun yerine yeniden tahsildarlığa soyunacaktır. Pekala bu ekonomik şartlarda durumu kurtarır mı?
Ne yazık ki hayır… Zira alım gücünü yitirmiş bir vatandaşın üzerine, hem artırımlarla, hem de ekstradan dolardan kaynaklanan artışlarla gelirseniz, pazarını ve iş hacmini yitirmiş bir gerçek dala de, her şey olağanmış üzere davranırsanız sonuç alamazsınız.
Çünkü bu nalıncı keseri artık çapağa takıldı. Tek tarafa bile kesmiyor. Gerçekçi tahlil koşul.
@cetinunsalantv
Para Tahlil
