Türkiye’de “üretim yapılıyor” ve “üretim yapılmıyor” diye farklı yorumlar, tartışmalar gündeme gelebiliyor. Bu yazımda sizlere imalat bölümüne ait Ocak ayı datalarına ilişkin raporları sunacağım. Yazının sonunda imalat dalı Ocak ayında büyüdü mü, küçüldü mü sizler karar vereceksiniz.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), İstanbul Sanayi Odası (İSO), Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) ile memleketler arası bir kuruluş olan IHS Markit yayınladığı Ocak ayına ait raporları sırasıyla aktarmaya başlayayım:
TCMB: İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO) – Ocak 2021’de yüzde 75,4 düzeyine yükseldi
Not: “Kapasite kullanım oranının %80-85 aralığında olması yüksek bir seviye olarak kabul edilmekte, %90 üzerinde olması iktisadın çok canlı olduğu manasına gelmektedir. %70-80 aralığındaki kapasite kullanım oranı ise ülkede yeni yatırımlar yapılmasa bile gelişme potansiyelinin bulunduğunu göstermektedir.” Koç, E., Şenel, M. C., Kaya, K., 2017, Türkiye’de Ekonomik Göstergeler – İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı, Mühendis ve Makina cilt 58, sayı 689, s. 1-22
“İmalat sanayi genelinde kapasite kullanım oranı (KKO), bir evvelki aya nazaran 0,2 puan azalarak yüzde 75,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Mevsimsel tesirlerden arındırılmış kapasite kullanım oranı (KKO-MA), bir evvelki aya nazaran 0,2 puan artarak yüzde 75,6 düzeyinde gerçekleşmiştir.“
Üretilen mallar özelinde hem sağlam tüketim malı hem de orta malı üretiminde kapasite kullanımı Ocak ayında evvelki aya nazaran 0,2’şer puan artış gösterdi. Dayanıksız tüketim malı üretiminde kapasite kullanımı evvelki aya nazaran 0,4 puan düşüş kaydetti. Yatırım malı üretiminde kapasite kullanımı ise evvelki aya nazaran değişiklik göstermedi. Güçlü tüketim malları ve orta malları üretiminin Türkiye’nin en büyük ihracat bölümü olan otomotiv kesimiyle direkt bağlı dallar olduğunu eklemek isterim.
Aşağıdaki grafikte KKO’nun 2020 yılı ortasından itibaren %75 düzeylerinde hareket ettiğini, kelam konusu düzeyin iç talepte daralmanın yaşandığı 2014 yılındaki seyre paralel bir seyir ortaya koyduğunu görüyoruz. Hatırlatmak gerekirse 2014 yılı, ABD Merkez Bankası Fed’in Amerikan iktisadının ısınmaya başlaması sebebiyle faiz artırma sinyallerini verdiği bir periyottu. Kelam konusu periyotta Türkiye’nin dış borç stokundaki hızlanmada bir duraksama olmuş, faiz oranlarındaki artış iç talebi hasebiyle da üretimi olumsuz etkilemişti. 2015 yılında TL faizlerindeki artışın tesiriyle düşük faizli dış borçlanmaya tekrar yük verilmesi imalat dalındaki kapasite kullanımının da artmasında tesirli olmuştur.
Kaynak: TCMB
TCMB: Gerçek Kesim İnanç Endeksinde (RKGE) mevcut aya ait değerlendirmeler – Ocak 2021’de 107 düzeyine yükseldi
Not: RKGE’nin 100 üzerindeki kıymetler iyimser görünüme, aşağısındaki bedeller karamsar görünüme, 100 bedeline eşit olması ise istikrarlı görünüme işaret etmektedir.
“2021 yılı Ocak ayında RKGE, bir evvelki aya nazaran 0,2 puan artarak 107,0 düzeyinde gerçekleşmiştir. Endeksi oluşturan anket sorularına ilişkin yayılma endeksleri incelendiğinde, gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki toplam istihdam, genel gidişat ve mevcut mamul mal stokuna ait değerlendirmeler endeksi artış tarafında etkilerken, son üç aydaki toplam sipariş ölçüsü, mevcut toplam sipariş ölçüsü, sabit sermaye yatırım harcaması ve gelecek üç aydaki ihracat sipariş ölçüsüne ait değerlendirmeler endeksi azalış tarafında etkilemiştir.”
Kaynak: TCMB
“Mevcut toplam siparişlerin ve mevcut mamul mal stokları düzeyinin mevsim normallerinin altında olduğu tarafındaki değerlendirmelerin bir evvelki aya nazaran güçlendiği görülmektedir.”
RKGE bilgileri “son üç ay”, “mevcut durum” ve “gelecek üç ay” için değerlendirmeleri içermektedir. Aşağıdaki tabloda hem iç piyasa hem de ihracat siparişlerinin bir evvelki aya nazaran (kısa kırmızı oklar) mevsim normallerinin daha da altında kaldığını gösteriyor. Raporda siparişlerle ilgili kelam konusu yorum bölümün ortalamasını vermekte; tüketim malı, orta malı ve yatırım malı siparişleri özelinde bir ayrıntı ortaya koymamaktadır.
Kaynak: TCMB
İSO: İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) – Ocak 2021’de 54,4 düzeyine yükseldi
Not: Endeksin 50 üzerindeki bedeller kesimin evvelki aya nazaran büyüdüğünü, altındaki kıymetler ise evvelki aya nazaran küçüldüğünü göstermektedir.
“İstanbul Sanayi Odası ve IHS Markit’ten elde edilen PMI® anket dataları, 2021 yılı başında Türk imalat bölümündeki büyüme suratının iyileştiğine işaret etti. Üretim, yeni siparişler ve ihracat büyüme bölgesine geri dönerken istihdam artış suratı 3 yıldan uzun bir mühletin en yüksek seviyesine çıktı.
Türk lirasındaki nispî istikrar, hem girdi maliyetlerinin hem de en son eser fiyatlarının daha düşük oranlarda artmasını sağladı. Bununla birlikte ham unsur yetersizlikleri enflasyonist baskıların yüksek kalmasına yol açarken teslimatlarda da gecikmeler kaydedildi.
Aralık’ta 50,8 olarak ölçülen manşet PMI endeksi Ocak’ta 54,4’e yükseldi ve faaliyet şartlarında Temmuz 2020’den bu yana en güçlü iyileşmeye işaret etti. Böylece, dalın performansı üst üste sekiz ay güçlenmiş oldu.”
Aşağıdaki grafik kırmızı renkli çizgi ile gösterilen PMI endeksi ile mavi renkli çizgiyle gösterilen sanayi üretimi ortasındaki yakın ilişkiyi ortaya koymaktadır.
Kaynak: ISO
MÜSİAD: Sanayi Bölümü SAMEKS Endeksi – Ocak 2021’de 53,8 düzeyine geriledi
Not: Endeksin 50 üzerindeki kıymetler kesimin bir evvelki aya nazaran büyüdüğünü, altındaki pahalar ise küçüldüğünü göstermektedir. İlgili rapora MÜSİAD’a başvurarak ulaşılabilmektedir.
“Mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış Sanayi Bölümü SAMEKS Endeksi, 2021 yılı Ocak ayında, bir evvelki aya nazaran 2,2 puan azalarak 53,8 düzeyine gerilemiştir.
Yeni siparişler alt endeksinin evvelki aya nazaran 11,6 puan birden azalarak 51,0 düzeyine gerilemesi, bu devirde sanayi kesiminde yaşanan ivme kaybında belirleyici rol oynamıştır.
Evvelki aya nazaran 4,8 puan artarak 57,9 düzeyine yükselen üretim alt endeksi ise Aralık ayında başlayan artışını sürdürmüş ve olumlu bir görünüm arz etmiştir.
Geçtiğimiz iki ay boyunca süratli bir formda düşüşe geçen girdi alımları, Ocak 2021 devri itibariyle tekrar ivme kazanmış ve 15,3 puanlık artışla 53,8 düzeyine yükselmiştir.
Girdi alımları ve üretimdeki artışa rağmen yeni siparişlerin ivme kaybetmesi, bu devirde firmaların mevcut stoklarını eritmeye yönelmesine neden olmuş ve kesin mal stoku alt endeksi 6,8 puan azalarak 44,7 düzeyine gerilemiştir.
Kesime yönelik işgücünde ise üretim ve girdi alımlarındaki artışın olumlu tesiri hissedilirken, istihdam alt endeksi evvelki aya nazaran 13,9 puan birden artarak 57,1 düzeyine yükselmiştir.
Böylelikle evvelki aya nazaran 2,2 puan azalmasına rağmen 53,8 puanla referans bedelin üzerinde seyreden Sanayi Bölümü SAMEKS Endeksi, yeni yılın birinci ayında endüstride çarkların dönmeye devam ettiğine işaret etmektedir.”
Kaynak: MÜSİAD
IHS Markit: Global İmalat Bölümü Satın Alma Yöneticileri Endeksleri (PMI) – Ocak 2021
Not: Endeksin 50 üzerindeki kıymetler dalın bir evvelki aya nazaran büyüdüğünü, altındaki bedeller ise evvelki aya nazaran küçüldüğünü göstermektedir.
IHS Markit her ayın birinci iş gününde bir evvelki ayın imalat bölümündeki gelişmeleri gösteren PMI endekslerini yayınlamaktadır. Türkiye ihracat hacminin %53’ünü oluşturan Euro Bölgesi imalat bölümü PMI bilgileri Hollanda’da 58,8, Almanya’da 57,1, İtalya’da 55,1, Avusturya’da 54,2, İrlanda’da 51,8, Fransa’da 51,6 olarak gerçekleşti. PMI düzeylerinin 50’nin üzerinde olması kelam konusu ülkelerdeki imalat kesimlerinin bir evvelki aya nazaran büyümesini sürdürdüğü manasına geliyor. Almanya imalat kesimindeki büyüme suratı evvelki ayın altında kalmış olsa da hala Euro Bölgesinin en süratli büyüyen ikinci ülkesi. İspanya’da ise imalat dalı PMI Covid-19’un olumsuz tesirlerinin yansıması olarak 49,3 pahasını alarak bir evvelki aya nazaran küçülme kaydetti. İhracatımızın en yüksek olduğu Almanya’da ihracat siparişleri, Çin ve ABD’den gelen taleplere bağlı olarak artışını sürdürdü.
Türkiye’nin ihracat gerçekleştirdiği ikinci en büyük ülke pozisyonundaki İngiltere’de de imalat bölümü PMI endeksi 54,1 bedeli ile evvelki aya nazaran büyümesini sürdürdü. Lakin büyüme suratı, Brexit ve Covid-19 kaynaklı aksilikler sebebiyle Aralık ayında kaydettiği 57,5 düzeyindeki PMI bedelinin altında kaldı. Bir öteki değerli ayrıntı ise orta mallar (hammadde) ve yatırım malları üretimindeki büyümenin Ocak ayında da sürmesi.
Türkiye’nin ihracatında üçüncü sırayı alan ABD’de ise imalat dalı PMI Ocak ayında 59,2 düzeyine yükseldi. Raporda, bilhassa aşılamaya dair olumlu beklentiler sebebiyle stokları iyileştirme eğilimi ihracat siparişlerinde artışa sebep olduğu kaydediliyor.
Türkiye’nin olmasa da bilhassa ABD ve Almanya’nın en değerli ticaret ortaklarından Çin’de ise yine baş gösteren Covid-19 hadise sayılarındaki artışın tesiriyle kapatmaların tekrar gündeme gelmesi imalat dalı PMI endeksinin Aralık ayındaki 53,0 düzeyinden Ocak ayında 51,5 düzeyine gerilemesine sebep oldu. İmalat dalının Ocak ayında daha yavaş büyümesinin arkasında yatan sebepler olarak üretim ve yeni siparişlerdeki artışın sürat kestiği ve ihracat siparişlerindeki düşüş not edildi. Uzak Doğu PMI raporlarında ise Güney Kore, Hindistan ve Tayvan’da ihracat siparişlerindeki artışın imalat kesimlerindeki büyümede tesirli olduğunu okuyoruz. Güney Kore özelinde hem yurt içi hem de ihracat siparişlerinde araba ve teknoloji eserlerine yönelik talep artışı olduğu kaydedilirken, Hindistan’da tüketim ve yatırım mallarında talep artışına dikkat çekiliyor. Tayvan’da ise siparişlerdeki artışta müşterilerin tedarik zincirindeki aksamalardan olumsuz etkilenmemek isminde stok mevcutlarını artırma istemlerine vurgu yapılıyor.
Maliyet tarafında ise global bazda hem girdi maliyetlerinin hem de çıktı fiyatlarının (yani tüketiciye yansıtıldığı fiyatın) artış eğilimini sürdürdüğünü de ülke raporlarında okuyoruz. Girdi maliyetlerinin artışında bilhassa Covid-19’un tesiriyle tedarik zincirindeki kısıtların ve nakliyat tarafındaki yetersizlik ve aksamaların hammadde fiyatlarını üst çekmesinin tesiri var.
İmalat bölümünde istihdamın Türkiye dahil global olarak Ocak ayında artmaya devam ettiğini de ekleyelim.
Dr. Fulya Gürbüz
Websitesini ziyaret edin
Davos 2021: Pandemi, global ekonomik görünümü ve global riskleri nasıl etkiledi?
FÖŞ Anlattı: Türkiye’de K Formunda Toparlanma ve Yaratacağı Meseleler
Boğaziçi Üniversitesi, PMI & Sıcak Para | Güldem Atabay & Semih Sakallı
İstanbul’un Ocak enflasyonu arttı!
Para Tahlil
