Dünyanın en büyük krizlerinden birinin yaşandığı 2020 yılında, global iktisat sıkıntı bir devirden geçti. Fakat yaşanan tüm zahmetlere karşın Türkiye, üçüncü çeyrekte yüzde 6,7’lik büyüme oranıyla G20 ve OECD ülkeleri ortasında en süratli büyüyen ülkelerden biri oldu.
Pandemide devreye alınan birçok önlem ve takviyeyle, ticarette geliştirdiğimiz yeni usullerle, dijitalleşme hamlelerimizle ülkemizi dünyadan ayrıştıracak bu müspet büyüme verisine ulaştık.
Sanal fuarlarımız, sanal ticaret heyetlerimiz sonucunda pek çok yeni iş birliğine imza attık.
Firmalarımız İspanya’dan Güney Afrika’ya kadar dünyanın birçok ülkesinden yabancı alıcılarla görüşerek, hem vakitten hem bütçeden tasarruf ederek, yıllardır toplayamadıkları kartvizitleri üç-dört günde topladı.
Bu kriz ortamında dünyanın en büyük iştirakçi nüfusuna sahip ve gelişme potansiyeli en yüksek ülkelerinin RCEP muahedesiyle oluşturduğu özgür ticaret bloğu, bizim için büyük bir fırsat olabilir.
RCEP’e imza atan 15 ülkeden 3 tanesi ile STA’mız var fakat başka ülkelerle de müzakereleri hızlandırmalıyız.
1980’li yıllardan beri İzmir’in “Serbest Şehir” ilan edilmesi çeşitli taraflar tarafından ısrarla lisana getiriliyor. Artık İzmir’in potansiyelinin ve stratejik pozisyonunun farkına varıp, harekete geçmeliyiz.
İzmir “Serbest Şehir” olduğu takdirde bu ülkelerin yatırımlarını çekeceği üzere, İzmir Limanları da RCEP ülkeleri için Batı’ya açılma kapısı olabilir. Bu da ülke iktisadına önemli oranda katkı sağlar.
Önümüzdeki süreçte yüksek süratli büyüme değil, yüksek kaliteli sürdürülebilir bir ekonomik büyüme standardını yakalamalıyız.
Bunun için en başta bugün karşımızda yüzleşmemiz ve hemen tedbir almamız gereken bir husus duruyor.
İklim krizi, global bir sorun ve global bir tahlil gerekli. Her yıl atmosfere 10 gigaton karbon salıyoruz. Bu da 27 bin Empire State binasına eşit.
İnsanlığın bir bahtının olmasını istiyorsak global ekosistemi canlandırmalıyız. Geleceğimiz, tabiatla yaşama tercihimize nazaran şekillenecek.
Yeni bir istikamet belirlememiz lazım. Dünya ticareti artık insan hakları, etraf, dijitalleşme üzerine şekilleniyor. Bütün ülkelerin iklim krizi ve dijitalleşme diplomasileri devam ediyor.
Dünya Ekonomik Forumu’nda, G20 tepesinde, Çin’in 2021-2025 yıllarını kapsayacak olan 14. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda, 173 devlet ve hükümet liderinin katıldığı online düzenlenen BM’nin kuruluşunun 75. yıldönümünde ve daha birçok değerli tepede altı çizilen mevzular; sürdürülebilir kalkınma, etraf, insan hakları, teknoloji transferi hülasa “köklü yenilikler”.
Pandemi esasen gereksinimimiz olan daha adil, daha inançlı, daha şeffaf yeni bir ekonomik modelin ortaya çıkışına yer hazırladı.
Bu değişimin yaşanacağını IMF Lideri Kristalina Georgieva’nın “Bugün yeni bir Bretton Woods anındayız” kelamlarından ve Dünya Ekonomik Forumu’nun kurucusu Klaus Schwab’ın “Pandemi, dünyamızı tekrar tasarlamak ve tekrar başlatmak için bir fırsat sunuyor.” kelamlarından okuyabiliriz.
2020 yeni dünya nizamının tohumuydu. O tohumun sonuçları 2021 ve sonraki yıllarda karşımıza çıkacak.
Dijitalleşme, blockchain teknolojisi hem dünya iktisadının hem iklim krizinin geleceği olabilir.
Her ülkeye ilişkin bir karbon ayak izinin olacağı bir devir bizi bekliyor. Sanayi altyapımız çok güçlü fakat dünya ticareti artık her ülkenin istediği üzere sanayi üretemeyeceği, ekolojik standartlara bağlı bir sürece giriyor.
Sürdürülebilir ekonomik büyüme, çevreci yaklaşım ve dijitalleşmeyle mümkün. Ülkemizin iktisadıyla ilgili yapılacak düzenlemeler ve teşebbüsler bu ögelerden bağımsız planlanamaz.
Sanayi stratejimizde, orta ve uzun vadeli kalkınma planlarımızda iklim değişikliği, yeşil dönüşüm yatırımları, yenilenebilir güç siyasetleri, pak güç teknolojileri, blockchain teknolojisi, dijitalleşme yer almalı.
Firmaların dijitalleşme oranı ne kadar fazlaysa cirosu bir o kadar artıyor. Blockchain teknolojisi marka pahasını artırıyor.
Zira eserlerin raflara gelene kadarki geçen tüm sürecini tüketici de gördüğü için bu şeffaflık, güvenilirliği de beraberinde getiriyor.
Birebir vakitte tedarik zinciri takibini kolaylaştırdığı için siparişten üretime kadar bütün süreçler denetim altında ilerletiliyor.
Blockchain teknolojisi, e-ticaretin yükselişi, dijital ödeme metotlarının yaygınlaşmasıyla firmalarımızın her geçen gün artan rekabet ortamı içerisinde istikrarlı bir biçimde ilerleyebilmesi için de kural.
Dünyanın her yerinde, her saatinde süratli dayanak verilmesini, dijital davranış bilgilerinden yararlanarak talep varsayımının iyileştirilmesini, böylelikle müşterilere en gerçek ve şahsileştirilmiş, eserler ve hizmetler sunulmasını sağlıyor.
Döngüsel iktisat yol haritası oluşturulmalı ve bu yol haritası inovasyon fonlarıyla desteklenmeli.
Finlandiya, döngüsel iktisat uygulamasında öncü ve bu modele geçtiğinden beri yılda 2-3 milyar euro bedel yaratıyor.
Ülkemizin geleceği, dünya iktisadının geleceği, ekonomik büyümede istikrarın sağlanması, yine dönüşümü temel alan döngüsel ekonomiyi güçlendirecek yeni sürdürülebilir bir aksiyon stratejisi ve bir ıslahat paketiyle mümkündür.
Yalnızca ticaret de değil. Ulaşımdan, turizme kadar birçok kesimde, kendi hayatımızı da değiştirecek, etraf ve blockchain teknolojisinin entegre edildiği teşebbüslere tanıklık etmeye başladık.
İsveç 2023’te dünyanın birinci nakitsiz toplumu olmayı hedefliyor. Artık dünyanın birçok ülkesinde otobüs biletleri, vergi ödemeleri kripto para ile gerçekleşiyor.
Turizm de artık buna nazaran hal alıyor. Müşterilerin karbon ayak iziyle yanlışsız orantılı para ödemesi gerçekleştireceği ekolojik oteller kuruluyor.
Türkiye’nin çok güçlü ancak tam manasıyla kullanılmayan tarafları var. Örneğin pandemide sıhhat sistemi ve ekipmanlarının yeterliliği, eser ve hizmetlere erişebilme tarafımızla çok iyi bir kriz idaresi sergiledik.
Dünyada teknolojiyi satın alma ve kullanma oranı en yüksek olan ülkelerden biriyiz. OECD’nin 2019 raporuna nazaran internet, taşınabilir internet ve toplumsal medyada günlük ortalama geçirilen saate bakıldığında üçüncü sıradayız.
Lakin teknoloji üretmede gerideyiz. Bizim avantajımız adaptasyonumuzun yüksek olması. OECD ülkeleri içerisinde Ar-Ge için ayırdığımız bütçeyle öbür birçok üye ülkenin gerisindeyiz.
Bilhassa teknoloji altyapı alanlarında gençleri gözeten yatırım programları oluşturabiliriz. İktisat, hukuk ve demokraside başlattığımız seferberliğe dijitalleşme, inovasyon ve iklim seferberliğini de eklemeliyiz.
Toplum 5.0, kaynakların akılcı prosedürlerle kullanıldığı, gelecek jenerasyonların hak ve faydalarını gözeten yararcı etik unsurlarına uygun bir ömür kalitesini odağına alır.
Ülke iktisadını ileriye taşıyacak atılımlar yapmak tüm siyasi ve ekonomik aktörlerin ortak sorumluluğudur.
Günümüzde tartışmaların merkezinde artık şu sorular yer almalı;
Yeşil yeni tertipte üretim ve bilişim teknolojileri, süratle gelişirken dijitalleşme ve etraf siyasetimiz kâfi mi? Türkiye’nin bu sürece katılması ve uzun ömürlü konum alması için Ar-Ge harcamalarını ne kadar artırması gerekiyor? Artırırsa bu ülkelerle rekabet etmek için kâfi olacak mı? İnovasyon ve katma bedeli yüksek eser Ar-Ge’ye takviye verildiği takdirde gelişmez mi? Döngüsel iktisat aslında bir sistem inovasyonu değil mi?
Jak Eskinazi
Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı
Para Tahlil
