Temel tahlil kelam konusu olduğunda birinci akla gelen likidite oranları; bilançonun pasif tarafında yer alan kısa vadeli yükümlülüklerin şirketin dış sermaye artırımı olmadan ödeyebilme yeterliliğini gösteren önde gelen rasyo kümelerinden bir adedidir. Likit varlıklar, çarçabuk ve süratlice nakde çevrilebilecek varlıkları gösterir. Acil bir durumda şirketin kısa vadeli borçlarının mevcutta yer alan likit varlıklarla olan bağını ölçer.
Bir yıl sonra elimize geçecek olan nakitle kısa vadeli yükümlülüklerimizin ne kadarını karşılayabilecek kapasiteye sahibiz, sorusuna yanıt arıyoruz. Bu rasyolar yorumlanırken, kesinlikle şirketin içinde bulunduğu kesim ve şirketin geçmişteki trendi incelenmelidir. Ayrıyeten şirketin büyüklüğü ve yaptığı iş de dikkate alınmalıdır. Mukayeseli tahlil yaparak evvelki periyotlar ile yeni durumu kıyaslamak likiditedeki değişikliklerin fark edilebilmesini sağlar. Bir şirket için bilançoda çok yüksek üzere görünen kısa vadeli yükümlülükler kaleminin bir öbür şirket için pek de bir değeri olmayabilir. Oran tahlil edilirken paydada yer alan borç kaleminin büyüklüğü bu açıdan değerlendirilmelidir.
Likit varlıkların yüksek olması kısa vadeli yükümlülüklerin ödenmesinde kolaylık sağlayabilir ama çok yüksek olması şirketin kasasında boşta bir nakit tuttuğunu ve şirketin bunu yatırımlarında kullanmak yerine risksiz faiz almayı tercih ettiği manasına gelir. Bu da şirketin büyümesini engelleyen bir durumdur.
Kısa vadeli yükümlülüklerinden daha fazla dönen varlığa sahip olan şirketlerin gelecek periyotlarda likidite riski yaşamaları düşüktür. Bu yüzden likidite rasyoları yatırımcılar (kredi/borç verenler) ve alacaklılar açısından şirketin kredibilitesinin güçlü olup olmadığı hakkında bir karar takviye misyonu görür.
Şirketin likidite tahlilini çıkarabilmemiz için literatürde yer alan:
- Cari Oran
- Asit Test Oranı
- Nakit Oranı olmak üzere üç farklı rasyodan kelam edebiliriz.
Bunlardan birincisi cari oran; firmanın bir yıl içerisinde süratli bir formda nakde çevirebileceği varlıklar olarak bilinen ve bilançonun etkinlerinde yer alan dönen varlıkların kısa vadeli yükümlülüklerine (1 yıldan daha kısa müddette ödenmesi gereken borçlar) bölünmesiyle bulunur. Burada dönen varlıklar kalemi içerisine;
- Hazır bedeller
- Menkul değerler
- Ticari alacaklar
- Öbür alacaklar
- Stoklar
- Yıllara yaygın inşaat ve tamir maliyetleri
- Gelecek aylara ilişkin masraflar ve gelir tahakukları
- Öteki dönen varlıklar üzere kalemler yer alabilir.
Bedelin 1’den büyük olması şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini büsbütün karşılayabildiği manasına gelir. Bu durumda şirketin mali yapısının güçlü olduğunu ve mümkün bir finansal krizden etkilenme mümkünlüğünün düşük olduğunu söyleyebiliriz.
Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yükümlülükler
Borçlarımızın likit varlıklarla karşılığı var mı?
Örneğin cari oranın 1.2 olması kısa vadeli yükümlülüklerimizin 1.2 katı kadar dönen varlığa sahip olduğumuz manasına gelirken, oranın 1,5 ve üzerinde olması dönen varlıkların kısa vadeli yükümlülüklerden bir oldukça yüksek olduğunu gösterir ama unutmamak gerekir ki cari oranın içerisinde stoklar da vardır. Yani stokları da öbür varlıklar üzere süratlice nakde çevirebildiğimizi düşünerek bu oranı hesaplıyoruz.
Pekala oranın 1’den düşük olması ne manaya geliyor?
Öncelikle şunu bilmemiz gerekir ki oranın 1’den düşük olması işlerin yolunda gitmediği manasına gelmez, tekrar dönüp bölümü ve bilançonun detaylarını gerekirse dipnotları incelememiz gerekir.
Neden daima daldan kelam ediyorum?
Örnek olarak yatırım iştirakleri dalı içerisinden birkaç şirkete bakalım:
Oyak Yatırım Paydaşlığı cari oranı 300,5 ve bölüm ortalaması 286,5.
Bir öbür örnek ise aşağıda gördüğünüz Vakıf Yatırım İştirakine ilişkin. Cari oranı son devirde 168,4.
Artık bu oranlara bakarak tüm şirketler yahut kesimler için cari oranın 1’in üzerinde olması yorumunu yapamayız zira ilgili dalın borçlanma biçimi başka kesimlerden farklıdır ve bu durum tek başına şirketin likiditesinin makus olduğu manasına gelmez.
Cari oranın düşük bir eğilim seyretmesi şirketin ilerleyen yıllarda tekrar bir borçlanma gereksinimi içerisine girebileceğine dair bir işaret olabilir. Bu durum en nihayetinde şirketin net karını olumsuz etkileyecek bir durumdur.
Gelelim ikinci rasyomuza.
Asit Test Oranı: Başka bir ismi likidite oranıdır. Cari orandan tek farklı süratlice nakde çevrilebilmesi güç olan (stok zaman mühleti kadar vakit alacağından) stokların dönen varlıklardan çıkarılıp kısa vadeli yükümlülüklere bölünmesiyle bulunmasıdır. Ticari alacaklar ve başka alacaklar kalemi rasyo hesaplanırken dikkate alınır ama stokların çıkarılması daha likit varlıklarla hesaplanıyor olmasını sağlar. Bir şirketin stoklar olmadan kısa vadeli yükümlülüklerinin ne kadarını karşılayıp karşılayamadığını gösterir.
Asit Test (Likidite Oranı) = (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Yükümlülükler
Birtakım kesimlerde bilançodaki stok kalemi bir oldukça yüksek olabilir. Perakende bölümünü buna bir örnek olarak gösterebiliriz.
Üstteki grafikte perakende kesiminin asit test oranını görmektesiniz. Ortalamanın yaklaşık 0,5 olduğunu görüyoruz. Bu sebepten ötürü her şirketi kendi kesimiyle kıyaslamamız koşuldur.
Son oranımız ise nakit oranı; öteki likidite oranlarına kıyasla daha kıymetli bir göstergedir zira direkt olarak şirketin nakit ve nakit gibisi varlıklarının (menkul değerler gibi) kısa vadeli yükümlülüklerini karşılamasında dikkate alır.
Nakit Oran = Nakit ve Nakit Benzerleri / Kısa Vadeli Yükümlülükler
Bir şirketin nakit oranı cari oranından çok düşükse aslında oranın içerisinde yer alan dönen varlıkların büyük bir kısmının stoklardan oluştuğunu ve öbür likit varlıkların daha az yer tuttuğunu gösterir. Nakit oranı 1’den büyükse şirket borçlarını ödüyor ve sonrasında elinde hala nakit kalıyor demektir. Bu oranın içerisinde stoklar ve alacaklar (ticari+diğer) yer almaz. Para varlıkların en likit formudur ve nakit oranı da likidite oranlarını yorumlarken en başta gelmelidir. En likitten en az likide yanlışsız oranları sıralayacak olursak; nakit oran, asit test oranı ve cari oran halindedir.
Elimizdeki nakit, borçlarımızın ne kadarını karşılayabiliyor?
1 liralık borca karşılık ne kadarlık bir nakde sahibiz?
Oranın 1’in üzerinde olması öbür iki oranın da muhtemelen yüksek olduğu manasına geleceğinden şirketin mali yapısının güçlü olduğunu söyleyebiliriz. Oranın ortalamanın çok üzerinde olması ise şirketin kasasında atıl vaziyette nakit tuttuğu ve bir verimlilik sorunu olduğuna işarettir ve olumlu karşılanmaz.
Bol çıkarlar.
Güney Örnek
Güney Örnek: YATIRIMCI SAYISINDA REKOR ARTIŞ ve HALKA ARZLAR
Ekonomist Saadet Büyük / Stratejist Gökhan Uskuay: Borsa 2.000’e gidecek mi?
BORSADAKİ HİPOTERMİK İNTİHARLAR
İktisatbank: 2020’nin özeti, 2021’in beklentileri
Para Tahlil
