Yüksek Lisans öğrencilerim tekrar kıymetli bir raporu çevirdiler. Burkina Faso’da altın madenciliğinin son durumunu size aktarıyorlar.Özlem Nişancıoğlu, Tanju Zilifdar, Hasret Başarır Ongun, Ömer Güler ve Alev Abacı’ya teşekkür ediyorum
Burkina Faso’da günümüzde Afrika’da en süratli büyüyen altın madeni sanayisine sahip ülkededir. 2018 sonunda ülke topraklarının nerdeyse yarısında maden araştırması yapılmaktadır. Toplamda 700 altın madeni arama ruhsatı bulunmaktadır. Altın 2009’dan beri Burkina Faso’nun en değerli ihracat kalemidir. Ülkedeki maden yatırımlarının bu kadar yüksek olmasının sebebi düşük vergilendirme olarak gösterilmektedir. Maden işletmeleri için uygulanan 20% kurumlar vergisi öbür Afrika ülkelerine nazaran en düşük vergilendirme oranıdır. Ülkede son 10 yılda madencilik bölümünde değerli bir artış kaydedildi. 2007’den bu yana 15 maden işletmesi açıldı.
İncelenen raporda maden alanlarından etkilenen insanların görüşlerine yer verilmiştir. Araştırma, 12 faal maden alanının altısının yakınlarındaki mahallelerde oturan beşerler ile kısmen yapılandırılmış doğaçlama mülakatlar biçiminde gerçekleştirilirken, insanların gördükleri avantaj ve dezavantajları, maden işletmecisiyle bağlantıları, ayrıyeten devlet kurumlarından ne talep ettikleri sorulmuştur. Araştırma medya raporları, yayınlar ve başka malzemelerden elde edilen bilgilerle zenginleştirilmiştir. Rapor, 5 altın ve 1 çinko madeni etrafında yaşayan beşerlerle görüşmeler gerçekleştirilerek yapılandırılırken metodolojik değerlendirmeler ve aktüel tahlil yapılmıştır.
Endüstriyel kaynakların çağdaşlaşma ve gelişme getireceği öngörülür ve altyapı hizmetlerinin gelişmesi beklenir lakin Burkina Faso’da yabancı yatırımlar hayat kurallarının gelişimine katkı sağlamıyor, tersine toplumu olumsuz tarafta etkiliyor. Yabancı yatırımcıya maden ruhsatı verilen alanlar halkın tarım yerlerinin yahut su kaynaklarının olduğu topraklar üzerinde bulunuyor. Maden alanları bulundukları bölgenin verimsizleşmesine ve bozulmasına sebep olmaktadır.
Bölgedeki insanların telaffuzları, yatırımcıların lokal halka iş imkanı, altyapı yatırımları, tazminat, kültürel varlıkların korunması üzere vaatleriyle tezatlık oluşturmaktadır. Maden alanlarının etrafında oluşturduğu tahribat bölgede yaşayan insanların hükümetten ve yabancı yatırımcıdan farklı düşünmesine sebep olmaktadır.
Ülkedeki kanunlara nazaran tüm yeraltı kaynakları devlete aittir ve imtiyazlar yalnızca lokal hükmî kişiliklere verilir ve madenlerin 10% payı devlete aittir. Geri kalan 90% ise çoğunlukla çok uluslu şirketlere aittir. Devlet tarafından madencilik dalı ile ilgili regülasyonlar 1993 yılında yapılmaya başlandı. Madenlerin liberalleştirilmesi ve özel dala açılmasına yönelik vergi tarifelerinin tekrar düzenlenmesi ülkede madenciliğin yatırım açısından cazip hale gelmesini sağladı. Bu biçimde devletin de gelirlerinin artması amaçlanmıştır.
Devlet mahallî idareleri desteklemek emeliyle 2015 yılında madencilik fonu kurmak için madencilik yasası teşebbüste bulundu (Fonds Minier de Développement Local, FMDL). Bu doğrultuda maden firmaları standart vergilere ek olarak aylık cironun 1%’i fona aktarmakta ve toprak vergisinin 20%’si tekrar bu fona aktarılmaktadır. FMDL maddesine nazaran fon gelirlerinin %50’si maden alanlarının yakın etrafındaki belediyelere ödenmekte,% 25’i belediyeler ve maden alanındaki bölgeler ortasında dağıtılmakta, ve geri kalan % 25’i ülkedeki tüm belediyelere gitmektedir.
Lakin şimdi bu fon yasal düzenlemeler tamamlanamadığı için yürürlüğe girememiştir. STK teşebbüsleriyle ortaya çıkan bu yasanın uygulanmasında madencilik şirketlerinin teşebbüslerinden ötürü sıkıntılar yaşanmaktadır.
Devletin madencilik çalışmaları için toprakları kamulaştırma hakkı vardır. Ruhsat başvurusu yapan şirketlerin ise etraf ve toplumsal tesir kıymetlendirme raporu için doküman sunması gerekir. Ayrıyeten, kurulacak maden alanından etkilenen etraf yerleşim yerleri ve o bölgelerde yaşayan beşerler için tazminat ve düzenleme yapmaları gerekmektedir. Lakin ayrıntılar yasal olarak belirtilmediği için müzakereye açıktır.
Çiftçiler, beş yıllık bir mühlet boyunca hektar başına yaklaşık 450 ila 765 Euro ortasında ödeme yapıldığını bildirmiştir. Bir madenin inşaat ve üretim evresi ekseriyetle 15 ila 20 yıl sürer. Ağaçların ve öbür yatırımların tazminatı olağanda bir kereye mahsus toplu ödeme olarak yapılır. (Ör: ağaç başına 15-30€).
Halkın 70%’i kırsal alanlarda yaşarken, bu insanların temel geçim kaynağı çoklukla tarım ve madenciliktir. Bugün ülkede 1000 ‘den fazla artesanal madencilik yapılan saha bulunmaktadır ve bu maden alanlarından yüz binlerce insan çalışmaktadır. Maden alanlarının yalnızca 159 adedinin imtiyazı bulunmaktadır. Geri kalan alanlar şimdi gerekli müsaadeleri alabilecek kapasitede değildir. Bugün ülkedeki yasalar endüstriyel madenciliğe öncelik vermektedir ve endüstriyel maden alanının olduğu yerde artesanal madencilik operatör müsaade vermedikçe yasaklanmıştır. 2017 yılında Burkina Faso’da 45,8 ton altın üretildi. Bu sayının 38,26 tonu endüstriyel, 0,204 tonu ise artesanaldir ve 38,53 ton altın üretildiği 2016 yılına nazaran değerli bir artış göstermiştir. Lakin, İsviçreli sivil toplum örgütü Bern Deklarasyonu tarafından hazırlanan bir raporda, yılda en az yedi ton artesanal olarak çıkarılan altının istatistiklerde görünmediğini, zira karadan komşu Togo’ya ve oradan Avrupa’ya, bilhassa de İsviçre’ye gönderildiği için istatistiklerde yer almadığı hesaplanıyor. Her halükarda, iki farklı madencilik çeşidinin üretim çıktısı istihdam oranını yansıtmamaktadır: Burkina Faso’daki endüstriyel madenler 2017’de direkt 9.651 kişiyi istihdam ederken bunların büyük çoğunluğu düşük nitelikli ve düşük fiyatlı konumlarda çalışmaktadır lakin en az 1,2 milyon insan artesanal altın madenciliği ile geçimini sağlamaktadır.
Devamı……
İngilizce dökuman
“The mines make us poor”: Large-scale mining in Burkina Faso
Kısım 1-2
Burkina Faso 1.2 kısım
Kısım 3
Burkina Faso_3. kısım
Kısım 4
Burkina Faso-4
Kısım 5
Burkina Faso 5. kısım
Burkina Faso-5.3 kısım
Sonuç
Sonuç
Para Tahlil
