(TÜİK), üçüncü çeyrek büyüme sayılarını açıkladı. Buna nazaran Türkiye iktisadı corona tedbirlerinin gevşetilmesi ve düşük faizli kredi kampanyaları ile üçüncü çeyrekte yüzde 6.7 büyüdü. BDDK bilgilerine nazaran 3. çeyrekte TL kredi büyümesi 159 milyar TL’den fazla. Oranın sürdürülebilir olmadığını söyleyen uzmanlar, son çeyrekte daralma bekliyor. Ekonomistlerin büyüme sayılarına ait beklentisi ise yüzde 5 olacağını tarafındaydı.
AA Finans’ın gerçekleştirdiği ankete katılan ekonomistler, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın (GSYH) 3. çeyrekte yüzde 5 büyümesini bekliyordu. Ankete katılan ekonomistlerin 3. çeyrek büyüme beklentileri, yüzde 3,5 ile yüzde 6,8 aralığında yer aldı. Türkiye iktisadı, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 9,9 daralmıştı.
TÜİK’in büyüme sayılarına ait yaptığı açıklama şöyle;
GSYH 2020 yılı üçüncü çeyrek birinci iddiası; zincirlenmiş hacim endeksi olarak, bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran %6,7 arttı.
FİNANS VE SİGORTA FAALİYETLERİ 2020 YILI ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİNDE %41,1 ARTTI
GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2020 yılı üçüncü çeyreğinde bir evvelki yıla nazaran zincirlenmiş hacim endeksi olarak; finans ve sigorta faaliyetleri %41,1, bilgi ve irtibat faaliyetleri %15,0, sanayi %8,0, inşaat %6,4, tarım %6,2, öbür hizmetler faaliyetleri %6,0, gayrimenkul faaliyetleri %2,8, kamu idaresi, eğitim, insan sıhhati ve toplumsal hizmet faaliyetleri %2,4 ile hizmetler %0,8 arttı. Mesleksel, idari ve takviye hizmet faaliyetleri %4,5 azaldı.
Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir evvelki çeyreğe nazaran %15,6 arttı. Takvim tesirinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2020 yılı üçüncü çeyreğinde bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran %6,5 arttı.
GSYH 2020 YILININ ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİNDE CARİ FİYATLARLA 1 TRİLYON 419 MİLYAR 483 MİLYON TL OLDU
Üretim sistemiyle Gayrisafi Yurt İçi Hasıla varsayımı, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla bir evvelki yılın tıpkı çeyreğine nazaran %22,6 artarak 1 trilyon 419 milyar 483 milyon TL oldu. GSYH’nin üçüncü çeyrek pahası cari fiyatlarla ABD doları bazında 197 milyar 377 milyon olarak gerçekleşti.
DEVLETİN EN SON TÜKETİM HARCAMALARI 2020 YILI ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİNDE %1,1 ARTTI
Devletin en son tüketim harcamaları, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran zincirlenmiş hacim endeksi olarak %1,1 arttı. Yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları %9,2, gayrisafi sabit sermaye oluşumu %22,5 arttı.
MAL VE HİZMET İTHALATI 2020 YILI ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİNDE %15,8 ARTARKEN İHRACAT %22,4 AZALDI
Mal ve hizmet ithalatı, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran zincirlenmiş hacim endeksi olarak %15,8 artarken ihracatı %22,4 azaldı.
İŞGÜCÜ ÖDEMELERİ 2020 YILI ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİNDE %9,7 ARTTI
İşgücü ödemeleri, 2020 yılının üçüncü çeyreğinde bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran %9,7, net işletme artığı/karma gelir ise %32,1 arttı.
İŞGÜCÜ ÖDEMELERİNİN GAYRİSAFİ KATMA BEDEL İÇERİSİNDEKİ HİSSESİ %29,9 OLDU
İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Paha içerisindeki hissesi geçen yılın üçüncü çeyreğinde %32,9 iken bu oran 2020 yılında %29,9 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin hissesi ise %50,5’ten %55,3’e arttı.
Uzmanlar büyümeyi kıymetlendirdi: “Kredi etkisi”
Uzmanlara nazaran 3. çeyrekte yaşanan büyümenin iki nedeni var. Birincisi Covid-19 salgınına karşı alınan tedbirlerin gevşetilmesi ikincisi ise ekonomiyi tekrar canlandırmak için başlatılan düşük faizli kredi kampanyaları.
ATİLLA YEŞİLADA: TEKRAR DARALMAYA BAŞLAYACAK
Ekonomist Atilla Yeşilada üçüncü çeyrekte gelen yüksek büyümenin beklenen bir durum olduğunu söyledi. Yeşilada bu durumun en değerli nedenleri olarak virüs nedeniyle kapanan iş yerlerinin tekrar açılmasını ve düşük faizli kredi kampanyalarını gösterdi. 2020’nin son çeyreğinde tekrar daralma gözleneceğini belirten Yeşilada, TÜİK’in bilgileri çok geç açıkladığını söyleyerek, “Son dataların akabinde iktisadın belli kısımlarını temsil eden bir araştırma yapılıp, öncü ulusal gelir bilgileri halinde bilgi paylaşımı yapılabilir. ABD bu türlü yapıyor ve daha sonra sayıları revize ediyor.” dedi.
PROF. BAŞLEVENT: SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL
Bilgi Üniversitesi İktisat Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Başlevent husus hakkında sozcu.com.tr’ye değerlendirmelerde bulundu.
Büyümenin pandemi devrindeki büyük kredi artışına dayandığını ve oranının sürdürülebilir olmadığı konusunda çabucak herkesin hemfikir olduğunu söyleyen Prof. Başlevent, “Şaşırtıcı olan, büyüme oranının sabit sermaye yatırımlarında büyük bir artış sayesinde yakalanmış olması.” sözlerini kullandı.
Bunun farklı anket çalışmaları ve gerçek hayattan somut datalarla desteklenmesi gerektiğini belirten Başlevent, “Aksi takdirde açıklanan oranın gerçekliğine dair kuşkular çoğalır. 2020 genelinde büyüme oranının olumlu olması için son çeyrekte önemli bir daralma yaşanmaması gerekiyor. Salgına karşı alınan tedbirler daha da genişletilirse bu gayeye ulaşmak zorlaşacak. Açıklanacak kararlara bu gözle de bakmak gerek” sözlerini kullandı.
3.ÇEYREKTE 159 MİLYAR TL’DEN FAZLA KREDİ VERİLDİ
BDDK datalarına nazaran bu yıl ocak-kasım periyodunda yalnızca TL kredi büyümesi 693 milyar TL oldu. Temmuz-ağustos ve eylül aylarını kapsayan devirde ise yalnızca TL kredi büyümesi 159 milyar liranın üzerinde.
BOLGÜN: SON ÇEYREKTE BAZ TESİRİ NEGATİF OLACAK
Işık Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Doç. Dr. Cihan Bolgün ise 6.7 oranındaki büyümenin öngürülebilir bir büyüme olduğunu söyledi.
Yüzde 6.7’lik büyümenin olağan bir oran olduğunu belirten Bolgün, “Sanayi, perakende ve PMI bilgilerine baktığımızda büyümenin yüzde 6’nın üzerinde geleceği görülüyordu. Finans kesiti başta olmak üzere sanayi, inşaat ve tarım da nispeten toparlamış. Dolayısı ile bu çeyrek üst istikametli oldu lakin 4. çeyrekte 2019’un son çeyreği yüzde 6.4 büyüme olduğu için baz tesiri negatif çalışacak. Yılın genelinde az bir daralma ile Türkiye iktisadının 2020 yılını kapatacağını düşünüyorum.” açıklamasında bulundu.
ERKAN: KREDİ BÜYÜMESİNDEN GELEN TESİR NÖTRLENECEK
Tera Yatırım ekonomisti Enver Erkan da 2020 yılının son devrine ait yaptığı değerlendirmede ise virüs kaynaklı kısıtlamaların dördüncü çeyrek periyodunda geri geldiği için hizmet faaliyetlerinin olumsuz etkileneceğini söyledi.
Türkiye’nin corona virüsü kaynaklı kısıtlamaları geri getirmesinin hizmetler üzerindeki tesirleri artırabileceğini belirten Erkan, “Aynı vakitte dördüncü çeyrek devrinde fiyat istikrarının ön plana alınmasının tesiriyle, finansal şartlar sıkılaşacak ve talep tesiri sönümlenecektir. Bu da kredi büyümesinden gelen tesirin nötrlenmesi demek olacaktır. Merkez Bankası, yüksek seyreden enflasyon nedeniyle tek faiz oranı olarak yüzde 15’i belirlemiştir. İlerleyen süreç, hem para siyasetleri hem de iktisat siyasetleri alanında enflasyonla çabayı ön plana çıkaracak görünüyor. Bu da kredi büyümesi patlamasından gelen bir büyüme tesirini son çeyrek ve ilerleyen çeyreklerde görmememiz demek olacaktır. Yılın geneli için yüzde sıfır yakınında büyüme öngörmekle birlikte, bunun çok az altında yahut çok az üstünde sapma olabilir.” diyerek kelamlarını tamamladı.
Para Tahlil
