Tahsili Gecikmiş Alacaklar ( TGA ) Sorunu devam ediyor
Rapor açıkça kredi sayılarını yazma yerine grafiksel olarak göstermeyi tercih etmiş. Bankaların Toplam Kredileri 20 Kasım prestijiyle 3,6 Trilyon TL seviyesine yaklaşmış durumda. Bu kredilerden 150 milyar TL‘lık ( sağ eksen ) kısım için hukukî süreç başlamışken, Yakından takip edilen kredilerin 360 milyar TL‘lık ( sol eksen ) kısmı sıkıntılı / takip olabilecek potansiyel taşıyor. Öteki bir tabir ile Toplam Kredilerin % 14,3‘lük kısmı Sıkıntılı hale gelmiş durumda. Toplam Kredilerin % 4,2‘si takip hesaplara atılıp hukukî süreç başlamışken; % 10,1‘i ise potansiyel takip olarak bankaların sırtında kambur olarak duruyor.
Krediler süratle büyüdü
TL cinsi firma kredileri, 2019 yılı ikinci yarısından itibaren süratli bir büyüme eğilimine girmiş ve bu eğilim algın sürecinde kamu bankaları öncülüğünde yapılan kredi kampanyaları ve kredi kullandırımını teşvik eden uygulamaların da tesiriyle güçlenerek devam etmiştir (Grafik IV.1.5). Ağustos ayı prestijiyle büyük ölçekli firmaların toplam TL kredi bakiyesi yıllık yüzde 50’nin üzerinde büyüme kaydetmiştir. KOBİ ölçeğinde ise kredi büyümesi yüzde 50’ye yaklaşmıştır. 2020 yılı Ağustos ayı prestijiyle, toplam nominal stok kredi fiyatı üzerinden hesaplanan Kredi/GSYİH oranı geçtiğimiz yılın tıpkı devrine nazaran yaklaşık 15 yüzde puan artış kaydederek yüzde 76,6’a ulaşmıştır
Ağustos ayıyla birlikte atılan mali sıkılaşma adımlarının ticari krediler üzerindeki tesirleri haftalık datalarda görülmeye başlanmıştır. Haziran ayında yüzde 60’a yaklaşan 13 haftalık KEA-Kur Tesirinden Arındırılmış ticari kredi büyümesinin yıllıklandırılmış bedeli, Eylül ayı ile birlikte yüzde 5’in altına inmiştir. Para siyasetinde atılan sıkılaşma adımları ile birlikte ticari kredi ivmesinde gözlenen yavaşlama, transfer kanalının faal işleyişi açısından olumlu olarak bedellendirilmektedir. Bu durumda, salgın sürecinde firmaların faaliyetlerini sürdürmek ve bozulan nakit akışlarını telafi etmek emeliyle talep ettikleri kredilerde yavaşlamanın sürmesi ve ticari kredilerde son devirde gözlenen aşağı istikametli ivmenin önümüzdeki periyotta de devam edebileceği kıymetlendirilmektedir.
Kredi Faiz oranları arttı
Salgın periyodunda, kamu bankaları öncülüğünde gerçekleştirilen kredi kampanyaları ve AR düzenlemesinin kredi fiyatlamalarında oluşturduğu aşağı istikametli tesir sonucunda ticari kredi faizleri ve ticari kredi-mevduat faiz farkı değerli ölçüde düşmüştür. Nisan ayında yüzde 1’in altına inen TL ticari kredi-mevduat faiz farkı, Ağustos ayından itibaren artarak son bilgi prestijiyle yüzde 4,2 düzeyine yükselmiştir. YP kredi faizlerindeki düşüşün TL kredi faizlerindeki düşüşe kıyasla epey sonlu kalması, YP cinsi kredilerde 2018 yılından beri görülen zayıf seyrin sürmesinde ek bir etmen olmuştur.
Kredilerde vadeleri kısalır
Ağustos ayından itibaren azalan kredi teşvikleri ve artan faiz oranlarının tesiriyle önümüzdeki yakın devirde firmaların daha kısa vadeli kredilere yönelmesi beklenmektedir. Ayrıyeten bankaların teşvik kapsamı dışındaki üç yıldan uzun vadeli TL krediler için değişken faizli fiyatlama sunmaları ve firmaların salgının seyrine dair belirsizliklerden ötürü değişken faizli kredilere temkinli yaklaşmaları da TL kredi vadelerini kısaltan farklı bir öge olarak öne çıkmaktadır. Tarihî olarak yatırım finansmanı için daha çok tercih edilen YP kredilerde ise yatırımlardaki yavaşlama eğiliminin ve firmaların uzun devirli kur riskinden kaçınma tercihlerinin tesiriyle vadeler kısalmakta ve üç yıl ve üzeri vadeli YP kredilerin hissesi azalmaktadır.
Yapılandırma talebi arttı
Raporda bir vurgu da yapılandırma gereksinimi ile ilgili oldu. Salgının ülkemizde tesirli olduğu periyodu takiben gerçekleştirilen 2020 yılı Haziran ve Eylül ayı BKEA sonuçlarına nazaran, anketin yapıldığı çeyreklerde firma kredi talebini belirleyen en kıymetli ögenin borç yine yapılandırması olduğu belirtilmiştir. Firmalar, ikinci çeyrek genelinde yaşanan nakit akışı sorunları ve ikinci ve üçüncü çeyrek genelinde sunulan düşük faizli kredi imkânlarının tesiriyle geçmiş borçlarını yapılandırma taleplerini artırmıştır. Salgın devrindeki anketler yatırım iştahının kıymetli ölçüde azaldığına işaret etmektedir.
Raporda ileriye yönelik, “Gerçekleşen mali sıkılaşmanın tesiriyle önümüzdeki devirde yıllık kredi büyüme oranlarının bariz formda gerileyeceği öngörülmektedir” tabiri de yer aldı.
İSTANBUL YAKLAŞIMINI tekrar konuşma vakti geldi üzere.
Erol TAŞDELEN -Ekonomist – Siyaset Bilimci, www.bankavitrini.com muharriri
TCMB Finansal İstikrar Raporu: Borçluluk tekrar yükseldi
Güldem Atabay & Semih Sakallı: Islahat tartışmaları gölgesinde Türkiye iktisadı nereye?
Cüneyt Akman: Borsa İstanbul’un Katar’a satışı ve erken seçim tartışmaları
FÖŞ yazdı: Naci Abi, batık kredileri artık mi konuşalım, IMF gelince mi?
Para Tahlil