Prof. Yılmaz: Artık deniz bitmek üzere

Türkiye, iktisatta baş döndürücü bir gündemi geride bıraktı. Evvel Merkez Bankası Lideri misyondan alındı, yerine AKP’li teknokrat Naci Ağbal getirildi.

Akabinde hiç alışık olunmadık bir halde Instragram hesabı üzerinden, Berat Albayrak’ın istifası geldi. Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğuna Lütfü Elvan getirildi.

Koç Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz, SÖZCÜ’nün sorularını yanıtladı. Yılmaz, yeni atamaların problemlerin çözemeyeceğini belirterek, “Çünkü, karşı karşıya bulunduğumuz sorunun temelinde siyasi otoritenin kesin belirleyici olarak iktisat siyasetine müdahalesi yatıyor” dedi.

-Ekonomi idaresindeki takım değişiminin yansımaları nasıl olacak?

Her ne kadar açıklamalar sonrasında TL paha kazansa da Albayrak ve Uysal’ın vazifeden ayrılmasıyla problemler çözülecek değil.

Zira karşı karşıya bulunduğumuz sorunun temelinde siyasi otoritenin kesin belirleyici olarak iktisat siyasetine müdahalesi yatıyor.

Bu takım değişiminden sonra sıkıntılar kısa bir müddet için hasır altı edilse de tekrar karşımıza geri gelebilir. 19 Kasım’da faiz artışı olma ihtimali hayli yüksek.

Artışın büyüklüğü ve yapılacak açıklamanın bize yeni grubun ne kadar hareket alanı olduğu konusunda bir ipucu vereceğini düşünüyorum. Öte yandan, yükselen enflasyona karşı faizlerin yükselmeye devam etmesi gerekebilir.

-Peki aksi kelam konusu olursa…

İş dünyasından gelecek reaksiyonlar üzerine siyasi otoritenin tekrar para siyasetine müdahalesi kelam konusu olursa 8 Kasım’daki istifa haberinin öncesine dönmüş oluruz.

İktisatta 2014’ten bu yana katlanarak artan meselelerin çözülebilmesi için siyasi otoritenin ‘maliyeti ne olursa olsun seçimi kazanmak için her şey yapılmalı’ yaklaşımından vazgeçmesi gerekiyor.

Bu mümkün değilse o vakit uygulanacak iktisat siyasetlerinin sonucuna bütün ülke olarak katlanmak zorundayız. Zira artık deniz bitmek üzere.

-Sizce, işler bu noktaya nasıl geldi?

Tüm bunlar hükümetin yanlış iktisat siyasetlerinin bir sonucu. AKP her seçim/referandum öncesi faizleri düşük tutmak ve kredi musluğunu açmak suretiyle piyasaları canlandırıp seçimi kazanmasını bildi.

2020 yılının başında hükümetin projeksiyonları bu yıl ya da gelecek yılı başında bir seçim düşünüldüğü izlenimini veriyordu. Covid-19 pandemisi AKP’nin ezberini bozdu.

Bakan Albayrak ve danışmanları pandeminin uzun sürme ihtimalini göz gerisi edip süratli bir çıkış yakalamak ismine mayıs ayından itibaren düşük faiz ve süratli kredi genişlemesine yüklendiler.

Bunun yol açabileceği TL’den kaçışı da, TCMB’nin döviz rezervlerini kamu bankaları aracılığıyla satmak yoluyla durduracaklarını düşündüler.

İDARE ÇARK ETTİ

-Rezervler tükenince sürdüremeyeceklerini mi anladılar?

Mayıs ortasından Temmuz’un son haftasına kadar yaşanan dolar/TL’nin 6.85 civarında çakılı kaldığı bir ‘kur tutulması’ yaşadık. Fakat eldeki rezervler sonsuz değildi. Geçen yıldan bu yana piyasalara satılan 100 milyar dolarlık rezervin sonucunda, swap’ların da çıkarılmasıyla bugün TCMB’nin net rezervinin 48 milyar dolar ekside olduğunu biliyoruz.
Rezervler iyice azaldıktan sonra uygulanan bu siyasetin sürdürülemez olduğunu gören iktisat idaresi çark etti lakin onun için gereken faiz artışını da yapabilmeleri için Cumhurbaşkanı’nı ikna etmeleri gerekiyordu. Cumhurbaşkanı da, büyük bir olasılıkla, ‘daha birkaç hafta evvel durum çok iyi diyordunuz artık ise faiz artırmamız lazım diyorsunuz’ diyerek 22 Ekim’deki faiz artışına onay vermedi. Bundan sonra da olayların gelişimi hepimizin malumu.

GELİRLER ARTMIYOR, BORÇLAR KATLANIYOR

-İçinde bulunduğumuz ekonomik krizi kabullenmeyip, ‘dönüşüm’ olarak nitelendiren bir söyleme şahit olduk. Sizce Türkiye iktisadı rasyonel bir siyaset ile yönetiliyor mu?

Vatandaşların refahı açısından baktığımız vakit son yıllarda uygulanan iktisat siyasetini hem ekonomik manada hem de siyasi manada rasyonel olarak isimlendirmemiz mümkün değil.

Bugüne kadar bilhassa sabit gelirli vatandaşlar yüzde 10’lar civarında seyreden ve ortada bir yüzde 20’ye vuran enflasyonla gelir kayıpları yaşadılar.

Pandemi periyodunda hükümetin yaptığı önemli siyaset yanlışları sonucunda bugün geldiğimiz noktada, küçük büyük şirket sahibi, özel kesim teşebbüsçüsü, emekçi, kamu çalışanı, emekli kime bakarsanız bakın herkes büyük bir belirsizlikle karşı karşıya.

Burada herkesin anlayacağı çok kolay bir hesap yapmak gerekiyor. Bizim dış borcumuz 450 milyar dolar civarı. Dolar/TL kurunda 28 Temmuz-6 Kasım ortasında yaşanan 1.7 liralık artış (6.85’ten 8.55’e) dış borç yükümüzü 765 milyar lira arttırdı.

Bu artış cari fiyatlarla 2020 ulusal gelirimizin yaklaşık yüzde 15’ine karşılık geliyor. Bu üç buçuk ayda gelirimiz artmadığı için yalnızca kur artışından ortaya sırtımıza ek bir borç yükleniyor.

Yalnızca siyasi açından baktığınız vakit da hükümet rasyonel bir siyaset izlemiyor. Önümüzdeki bir yıl içinde piyasalarda ve iktisadın genelinde istikrar sağlanmadan düşük faiz ve süratli kredi genişlemesine dayanan siyasetlere süratli bir dönüş olursa TL’nin tekrar baskı altında kalması kaçınılmaz.

Bu siyasetlerde ısrarcı olunması durumunda 2001’e emsal bir krize yol açılabilir. Ülke nüfusunun neredeyse tamamını olumsuz etkileyecek bir ekonomik kriz sonrasında hiçbir iktidar ayakta kalamaz.

Öncelikli olarak ne yapılmalı?

Merkez Bankası’nın siyaset bağımsızlığı tekrar sağlanmalıdır. BDDK’nın da bankacılık kesiminin daha fazla kredi vermesi için çabalayan bir kurum olmaktan çıkıp asıl misyonu olan para siyaseti faizini gerektiği kadar arttırıp enflasyonun denetimden çıkmasını engellemesi gerekiyor.

Böylelikle Kasım başında 2020’nin en çok bedel kaybeden parası olan TL’nin de kayıplarının bir kısmını geri kazanması ve daha da kıymetlisi kur oynaklığının ve onun yarattığı makroekonomik belirsizliğin azalması mümkün olabilir.

“UMARIM GEREKLİ DERSLER ÇIKARILIR”

-İktidarda kalma uğraşı sonuçta tekrar toplumu yoksullaştırıyor…

Türkiye iktisat tarihine baktığınızda şunu görüyoruz: İktidardaki parti ya da partilerin hedefi ‘ne olursa olsun iktidarda kalmaya devam etmek’ olduğu vakit ve iktidarı denetleme düzenekleri yetersiz olduğu için hükümetler iktisat idaresinden sorumlu Merkez Bankası’nı kendi iktidarlarını uzatabilmek ismine kullanmaktan kaçınmıyor.

Durum 1950’lerin ikinci yarısında Adnan Menderes periyodunda de böyleydi; 1970’lerin ikinci yarısında Demirel ve Ecevit devrinde, 1990’larda Tansu Çiller, Mesut Yılmaz periyodunda de bu türlü oldu.

Merkez Bankası’ndan kullandıkları avanslarla bütçe açıklarını kapatan hükümetler bunu bir mühlet devam ettirebildiler. Lakin sonuçta kronik hale gelen bütçe açıkları bir yandan enflasyona, bir yandan da TL’nin çok pahalanmasıyla cari açığa neden oluyordu.

Problemler bu halde katlanırken milletlerarası piyasalardan kredi bulmak zorlaştıkça ödemeler istikrarıyla başlayan bir ekonomik kriz kapıya dayanıyordu. Her kezinde hükümet IMF’nin kapısını çalmak zorunda kalıyordu. Üstte da anlattığım üzere kimi farklılıklar olsa da artık de durumun özü tıpkı.

Mehtap ÖZCAN ERTÜRK haberi

Daha fazlasi için: sozcu.com.tr