9 Ekim haftası sonunda, kredi hacmi haftalık ve 8 haftalık ortalamalarda sırasıyla %0.8 ve %0.4 artış gösterdi.
Aşağıda sunduğumuz, TCMB’nin kredilerde trendi ölçmek için kullandığı 13 haftalık hareketli ortalama uzun müddettir yavaşlıyor, ancak artık çok geç. 8 Haftalık ortalamayı temel alsak dahi, aylık kredi hacmi %1.6 genişliyor ki, yıllık kolay %19.2 temposuna denk gelir. Enflasyonun %12 olduğu, büyümenin ise bu sene sıfır çekeceği bir ortamda, özel bölüm gerçek borcunu süratle artırıyor.
Üstelik kredi hacimlerinde büyük dengesizlik oluştu. Tüketici kredileri yıllıklandırılmış olarak %48 genişlerken, bu oran ticari kredilerde %11’e düştü.
Sene başından bu yana tüketici kredileri TL200 milyar civarında arttı. Hala geniş tarifli işsizliğin %28’e vardığı, harcanabilir gelirin enflasyonla daima aşındığı bir ortamda bu kredilerin nasıl geri ödeneceği kamu tarafından önemli olarak kıymetlendirilmek zorunda.
Kurumsal kredilerin batması şirketler ve bankalar için olumsuz bir gelişme, ama sonunda ticari bir problem. Tüketici kredisinin batması ise insani bir facia. Konutunuza kış aylarında icra geldiğini düşünün.
Üstelik krediler TCMB’nin süratle faiz artırdığı periyotta bile zar-zor yavaşlıyor. TCMB bu hafta yapılacak PPK toplantısında muhtemelen bir sefer daha faiz artırımına gidecek. Bu faiz artırımları ekonomiyi yavaşlatıp, işsizlik sıkıntısını ağırlaştırırken, kredi alan tüketiciyi de güç durumda bırakacak. Gereksinim kredilerine bakalım: Vatandaşın bu kredilerin bir kısmını mecburî muhtaçlıklarını karşılamak için çektiğini düşünüyoruz. Bir öteki deyişle, bu kredi kapatılmayacak, vadesi geldiğinde yenilenecek. Velakin, faizler daima arttığına nazaran, hane halkı krediyi yenileyecek satın alma gücünü nereden bulacak?
İkinci bir sorun da ipotek kredisi alanlar olabilir. Barınmak için konut alanlara diyecek kelamımız yok, fakat bir çok bireyin mevduatta gerçek manada negatif faiz verildiği için yatırım maksadıyla konut aldığından şüpheleniyoruz. Yani, bu konutları kısa vakitte satıp, krediyi kapatıp, üstene kar etme saiki güdülüyor.
Halbuki, konut pazarında Eylül’de hem aylık satışlar, hem fiyat hareketleri yavaşladı. Yatırım gayesiyle konut alanların kar etmesi çok sıkıntı. Bu durumda, ipotek kredilerini ödeyecek kadar gelirleri var mı sorusu ortya çıkıyor.
Ticari krediler faslında ise kredi stoğu gerçek olarak daralmaya bşaladı. Bunun iki nedeni olabilir. Birincinin, işdünyası yazın kâfi ciro elde etmiştir, artık işletme sermayesi ve sabit masrafları için krediye muhtaçlık duymaz. Bu iyi senaryo. Makus senaryo ise, bir çok işletmenin artık kredi geri ödeyecek hali kalmamıştır. Ya da kışın Covid-19 salgını azarsa, konkordato ve tasfiyeye gitmeye hazırlanmakta—bu da berbat senaryo.
Nerden bakarsak bakalım, dünyaca ünlü uzmanların uyardığı üzere, Türkiye’de kredi hacmi nominal gelirden çok daha süratli büyüyor. Bu durum ilerleyen aylarda bir mali krize neden olabilir.
Halihazırda TCMB’nin faiz artırımları kredileri yavaşlatmakta çok yetersiz. Deva, BDDK’nın devreye girerek makro-ihtiyati kuralları sıkılaştırması. Yani, sermaye ve likidite bulundurma açısından kredileri daha kıymetli hale getirmesi.
Geleceğe baktığımızda iki zıt görüntü görüyoruz. Güneşli tabloda, 2021’de %5 büyüme ve istihdam üreten, kredilerini rahatlıkla ödeyen bir Türkiye var. İkincisinde, kışın azan salgın, döviz oynaklığı ve yükselen faizler altında ezilerek 2021’de de çok yavaşa büyüyen ve istihdam üretemeyen bir iktisat. İkinci tabloda, 2020 kredi genişlemesinin sonucu mali kriz olabilir.
FÖŞ
ParaAnaliz Online Seminerler eğitmen takımı ve içerik bilgileri linkte
FÖŞ yazdı: Borç mazohistin kamçısıdır
Mevduat ve Ticari Kredi Faizleri Hafif Geriledi…
Dünya Bankası: Türkiye borçlular liginde başa oynuyor!
Para Tahlil
