Süleyman Demirel: Borç yiğidin kamçısıdır
Carmen Reinhart: Gelişmekte Olan Ülkeler’de her borçlanma furyası finansal krize neden olmaz, fakat çabucak her finansal krizin ardında borç furyası gözlenir.
Pazar gecesi, GS’ın maçı yok, Netflix iyice saçmaladı, tanınan TV dizilerini “adapte edip” hoş anılarımıza lağım çukuru muamelesi yapıyor. YouTube’dan da cihanın başlangıcından, Romalılar’ın ülkeyi terketmesinden sonra İngiltere’de sosyo-ekonomik hayata kadar her bahiste bilgi dumuruna uğradım. Yani, yapacak iş yok. Tam “Şimdi ne yapsam sanki?” diye düşünüp, buzdolabında öteki soğuk votka kaldı mı diye yoklamaya giderken, “Evreka!” Ulan, bütün ülke, devlet de dahil borç manyağı olmuş! Batmaya ramak kalmış.
Kıymetli Üstadım Hakan Özyıldız formasını asıp özele çekilmeden evvel sistemli olarak toplam borç/GSYİH istatistiklerini derler, beni de saatlerce matematik süreci yapmaktan kurtarırdı. Ben de o denli toplam borç yükü hesaplayacak değil, dört süreci (sex, rock’n’roll, pizza ve keyfi verici unsurlar temini) yanlışsız yapacak beyin olsaydı, ekonomist olurdum. Bu yüzden tek tek datalardan bir “kolaj” oluşturarak okurun zihninde finansal krize ne kadar yaklaştağımızı tohumlayacak bir kıvılcım oluşturmayı düşündüm.
Kamudan başlayalım, malum Hazine TBMM’ne rica ederek borçlanma limitini 2 katına çıkardı. Bakalım, bunun Ekim-Aralık devrinde brüt kamu borcuna katkısı ne olacak?
Hiç utanmadan, QNB Finansbank Araştırma’dan arakladım:
“Hazine’nin açıkladığı datalardan Eylül sonu itibariyle bu yılki toplam net borçlanmayı 254.7 milyar TL olarak hesaplamaktayız. Şayet yeni limit tam olarak kullanılırsa, yılın son çeyreğinde 53.5 milyar TL’lik net borçlanma imkanı olacaktır. Hazine’nin finansman projeksiyonunda, bu periyotta 67.9 milyar TL’lik iç borç anapara, 7.3 milyar TL’lik de dış borç anapara ödemesi bulunuyor. Bu durumda, toplam 75.2 milyar TL’lik anapara ödemesinin üzerine, kalan net borçlanma limiti kadar (53.5 milyar TL) borçlanarak, toplam 128.7 milyar TL karşılığına kadar iç ve dış borçlanma gerçekleştirilebilecektir”.
BirGün’den Hüseyin Şimşek’in haberine nazaran, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan ve 2021, 2022, 2023 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Mali Plana nazaran, devletin faiz masrafları için üç yılda ödeyeceği toplam fiyat 600 milyar TL’yi geçecek. Oooooh, TL600 milyar olsa, öpüp başıma koyarım.
Hazine’nin en son açıkladığı dataya nazaran toplam borç stoğu TL1.810 milyar. Sene sonuna kadar 2 trilyona varacak demek ki. Bunun içinde TL ve döviz borç var. Hala 2 yıllık DİBS faizi %13’ün üstünde, TCMB de APİ faizlerini daima yükseltiyor. O vakit seneye ortalama borçlanma faizi %15 desem palavra olur mu? Olmaz. TL2 trilyon çarpı 0.15, eşittir TL300 milyar. Olağan, bu hesap yanlış.
Zira ben Hakan Abi değilim. Borcun içinde TÜFE endekslisi var, gelecek sene %4’e varacak bütçe açığının finansmanı ve bunun birinci taksit ödemeleri var. Münasebetiyle TL300 milyar alt limit. Ayrıyeten, bizim sene sonu nominal GSYİH hesabımız TL4.700 milyar civarında. Yani brüt kamu borcu/GSYİH de 2 yıl üzere kısa bir vakitte %30’un biraz altından %42’ye filan çıkacak. Evet, bu hesap da yanlış, bir de döviz borcunun cari kurdan muhasebeleştirilmesinin yaratacağı yük var, fakat boşverin ya. Hasta zati gazdan kalp krizi geçirecek, siz böbrek taşın var mı diye MR istiyorsunuz!
Size kolay bir soru sorayım. Bir akrabanızın borcu aldığı maaşın %30’dan %42’ne çıksa, ona borç verir misiniz? “Veririm” derseniz, bana pozisyon atın. Lakin bankacı vermez. İşte bu yüzden Türkiye’nin kredi notu daima düşer, düşer, düşer ağlarım.
Siz “munzam hesap” nedir bilir misiniz? Bana 1990 yılında Küresel Menkul Değerler’de çalışmaya başladığımda çok sevdiğim finans müdüremiz öğretmişti. Bütçede gösterilmeyen alacak-verecek öyküsü. Bakalım Hazine’nin tespit edebildiğimiz munzamlarına:
Dr. Ergün Demir ve Dr. Güray Kılıç, SGK’nın bilgilerini yazdıkları ortak makale ile kıymetlendirerek, şu yorumu yaptı: “Önümüzdeki günlerde Toplumsal Sigorta Sisteminin tekrar düzenlenmesi ile emekli aylık ve ödeneklerinin, kıdem tazminatının tekrar yapılandırılması gündeme gelecektir.”
SGK’nın bilgilerine nazaran, kurumun bütçesindeki açık, Coronavirus pandemisinin de tesiriyle giderek derinleşiyor. 2019 yılı toplamında 39.9 milyar lira olan açık, 2020 yılında tarihi rekor kırarak, yedi ayda 50 milyar 39 milyon 280 bin liraya ulaştı”.
Tıbbi aygıt ve ilaç üretici ve bayilerinin alacağını da ben hesapladım: $4.5-6 milyar ortası. Bir de Türk Varlık Fonu’na bakalım: “Bünyesinde kamu bankaları dahil 20 kamu şirketini bulunduran Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF) net kârı, 2019’da bir evvelki yıla nazaran yüzde 48,3 düşüşle 8 milyar 854 milyon TL’ye geriledi. Fonun, finans bölümü dışı toplam borcu da geçen yıl yüzde 46 artışla 284,2 milyar TL’ye yükseldi”.
Bu sene ziyan ve borç daha da beter olacak, zira THY pandemiden ötürü istop. Hatırlayın, TVF Euro-bond ihraç edip, THY’ye mali takviyede bulunacak diye bir haber çıkmıştı. TVF nitekim tarihe geçecek bir baş feykiyle şu açıklamayı yaptı: “THY’nın tek bir payını dahi satan şerefsizdir!” Abi, iyi lakin kimse sizi THY payı satmakla suçlamadı ki? Yalnızca THY’nı kurtarmak için borç alacaksınız diye bir haber çıktı. O da kapandı aslında, zira TVF dışarda borç bulamadı. (Bakınız: Bu akrabanıza borç verecek kadar salak mısınız?)
Daha hepsi devletleştirilecek Kamu- Özel İştiraki (eski Yap-İşlet-Vatandaşa Barsaktan Zerket Projeleri) için Londra’da hakemlik mahkemesi kararı ile ödeyeceğimiz milyarlarca doları saymadım. Zira hasta gazdan gidiyor, böbrek taşı MR’na gerek yok.
Ancak, özel bölümün borcu kamuya dudak uçuklatacak boyutta. 2 Ekim prestijiyle, kurumsal ve tüketici kredilerini toplamı TL 3.545 milyar, yani sene sonu beklenen GSYİH’nin %75’i kadar.
Yılbaşından bu yana toplam krediler %33 artarken, GSYİH’nın yıllık bazda sıfır büyüdüğü, enflasyonun ise yıl ortalamasında %11 olduğu bir senaryoda, gerçek borçluluk %20 ya da daha fazla arttı. Hangi ciro ve fiyat artışı bu borcu ödenir hale getirir? Wallah, beni aşar. Ancak bankalar takipteki alacakları takip etmek için takip avukatı takımını yakından takip etseler iyi olur. Tüh, bir de kamu ek icra memuru alacak, bir masraf de oradan yazacak.
Battı balık yan masraf be, boş verin. Covid için bir Çin aşısı, hatta bir de Rus aşısı karma yaptırın, sonra haydin kına gecesine. Seneye de o denli bol doğal gazımız olacak ki, elektrik satın alalım diye üste para ödeyecek devlet. O vakit kamçılamaya devam.
S, S, S and M, M, M
S, S, S and M, M, M
Oh I love the feeling you bring to me
Oh, you turn me on
It’s exactly what I’ve been yearning for
Give it to me strong
And meet me in my boudoir
Make my body say ah, ah, ah
I like it, like it
‘Cause I may be bad but I’m perfectly good at it
Sex in the air, I don’t deva, I love the smell of it
Sticks and stones may break my bones
But chains and whips excite me
Rihanna
Covid-19 Sonrası Dünya İktisadını Anlamak: Makro-finansal bakış – ATİLLA YEŞİLADA – 4 Haftalık Online seminer Paketi
Bütçe’den faize 3 yılda 600 milyar TL
TBMM’den halkımıza dev hizmet; Hazine 2 misli borçlanacak!
Dr Yalçınkaya: Son Çeyrekte Bütçe Açığı Besbelli Formda Artacak
https://twitter.com/AtillaYesilada1
Para Tahlil
