OKS 2017 yılında uygulanmaya başladığında, çalışanlar ekseriyetle hususa olumsuz yaklaşmış ve sistemden çıkışlar kanun yapıcıyı bile şaşırtmıştı. Uygulama öncesi yapılan pilot çalışmalarda %10 civarındaki çıkışlar, uygulamadan sonra %50-55’lere ulaşmıştı. Sisteme dahil edilen her iki çalışandan biri, kaçarcasına sistemden çıkıyor; cayma mühletini bile beklemiyordu. Patronların çalışan sayısına nazaran kademeli bir geçiş süreci öngörülmüştü. Bin ve üzeri çalışana sahip patronlardan başlayan uygulama 50-100 çalışanı olan patronlara kadar pek sistematik bir formda devreye alınıyordu.
Lakin 50’nin altında çalışanı olan patronlara sıra geldiğinde, bu kere de patronlar çalışanlarını sisteme dahil etmede isteksiz davranıyor, ‘bilmiyordum yahut çalışanlarım istemiyor’ diyerek, yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınıyordu. EGM’nin SGK ile yaptığı ortak çalışmalarla çalışanlarını sisteme dahil eden patron sayısının arttığı izleniyor. Mevcut durumda 221 bin patronun çalışanlarını sisteme dahil ettiği anlaşılıyor.
ENFLASYON ÜSTÜ GETİRİ
Başlangıçta çalışanların kalmakta pek de istekli görünmediği OKS fonlarının getirilerinin enflasyonun üzerinde seyrettiği görülüyor. Sisteme yatırılan katkı hisselerinin her ay enflasyon oranında kıymetlendiği varsayımından yola çıkarak yapılan çalışmada, 30 Haziran 2020 itibariyle sistemdeki birikimin 9,6 milyar liraya ulaşması gerekiyordu. Halbuki OKS fonlarının pahası 9,9 milyar lirayı aşıyor. Bu açıdan bakıldığında çalışanların sistemdeki toplam birikimi enflasyonun %2,2 puan üzerinde getiri sağlamış. Bunda en büyük etken OKS fonlarının toplam masraflarının daha düşük olması, denilebilir. OKS fonlarında uygulanan fon işletim sarfiyat kesintisi yıllık 0,85 iken, fon toplam sarfiyat kesintisi oranı her halükarda 1,09’u aşamıyor. Öbür yandan faizsiz fon tercihinin yükte olduğu OKS’de son periyotta pay iştirak fonları ve altındaki paha artışı OKS fonlarının toplam getirisini olumlu etkilemiş üzere görünüyor.
DEVLET KATKILARI
Yukarıdaki/Aşağıdaki tabloda yer alan OKS fon fiyatı sayılarının içinde devlet katkıları yer almıyor. Ocak 2020’den itibaren sisteme giriş sırasına nazaran 3 yılını dolduran çalışanların devlet katkısı hesabındaki meblağın %15’i nakden devlet katkısı fonlarına aktarılmaya başlandı. Kalan devlet katkıları da mahsuben tahakkuk hesaplarında takip edilmeye devam ediliyor.
Hem %25 devlet katkılarının, hem de 1,000 liralık başlangıç devlet katkılarının %15’i faizli-faizsiz tercihe nazaran devlet katkısı fonlarına aktarılıyor. Bunun manası şu: Devlet katkıları fona aktarılan çalışan, sistemden ayrılmak istediğinde, bu fonlarda bedellendirilen devlet katkılarını alabilecek.
OKS’DE STANDART FON YÜKTE
2017’nin başından bu yana sisteme katkı hissesi ödeyen çalışanların 30 Haziran 2020 itibariyle devlet katkıları hariç 9,9 milyar lirası birikti. Sistemde çalışan sayısı 6 milyonu aştı. Sistemde kalmayı tercih eden çalışanlar kendilerine sunulan farklı risk derecesindeki dört değişken fon ile OKS standart fon ve başlangıç fonu tercihinde bulunabiliyorlar. Istekli BES tarafından farklı olan fon yelpazesi birtakım çalışanlar tarafından ‘çeşitliliğin az’ olduğu tezi ile eleştiriliyor. www.takasbank.com.tr de emeklilik fon tiplerine nazaran dağılıma bakıldığında OKS tarafındaki birikimin 5,3 milyarı OKS Iştirak Standart Fon’da, 2,9 milyarı ise faizli getiri sağlayan OKS Standart Fon’da. Böylelikle standart fon toplamı yaklaşık 8,2 milyar TL’ye ulaşıyor. (Sistemde bir yılını tamamlayan iştirakçiler rastgele bir tercihte bulunmaz ise sistem çalışanı otomatik olarak standart fonlara geçiriyor.) Yaklaşık 1,3 milyar lira başlangıç fonlarında olduğu göz önüne alındığında 400 milyon değişken fonlarda dağılmış durumda.
OKS’deki çalışanların fon dağılımını oluşturmakta zahmet çektikleri ve fon içeriklerini bilmedikleri için sistem tarafından atandıkları standart fonlarda kaldıkları izleniyor. OKS standart fonların içeriğinde taban %50 oranında Türk Lirası cinsinden kamu borçlanma araçları, kira sertifikaları, gelir paydaşlığı senetleri, taban %10 oranında pay senedi, taban %10 oranında teşebbüs sermayesi yatırım fonu, gayrımenkul yatırım fonu, bulunuyor. Portföyün geri kalan %30’na da kamu borçlanma araçları, repo, pay senedi, değerli madenler, mevduat/katılma hesabı, VDMK ve yatırım fonları alınabiliyor. Bu yüzde %30’luk kısmı nasıl değerlendireceği portföy yöneticisinin tercihinde. Kendi içinde çeşitlendirilmiş bir portföy olan OKS Standart fonların yanına iştirakçinin risk algısına uygun olarak başlangıç fonları ve değişken fonlar alınarak bir portföy oluşturulabilir.
OKS’deki fonların getirileri BİST-KYD 1 aylık mevduat/katılma hesabı endeksiyle kıyaslanıyor. Muhafazakar/Temkinli fonun eşik kıymeti; BİST-KYD 1 aylık mevduat/katılma hesabı endeksinin bir puan üzerindeyken, Standart ve Istikrarlı fonlar 1,5 puan, Atak/Dinamik/Büyüme Fonlarında 2 puan ve Agresif fonlarda 3 puan üzerinde.
ZEYNEP CANDAN AKTAŞ
https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2020/7/18/oksde-kalanlar-kazancli-cikti
Para Tahlil
