Türkiye iktisadının tahlil edilmesinde bugüne kadarki en kaçak argüman dış güçler masalıydı. Elbette sonrasında sıkıştıkça bunu stokçulardan fırsatçılara kadar bir dizi kim olduğu aşikâr olmayan bölümler izledi.
Lakin şunun altını çizelim. Bilhassa 2018 yılının ikinci yarısında dış güçler diye nitelendirilen kesim, iktisat üzerinde tesirli oldu mu; oldu. Lakin bu yalnızca boşaltılan bir kaleye, kimin gol attığının ehemmiyetinin olmadığı kadar sıradan bir başlıktı.
Iktisat idaresi ise her fırsatta bu dış güçler masalının arkasına sığındı. Zira birini suçlamak, yapılan kusurlarla yüzleşmekten daha kolaydı. Nasılsa ortada, bu durumdan yararlananlar da vardı. Yani yemin etseniz başınız ağrımazdı.
Dün Ekonomist Atilla Yeşilada kritik bir tahlil kaleme aldı. ‘TL’ye bişeyler oluyor’ başlıklı tahlili okumanızı öneririm. Zira çok bedelli saptamalar ve ihtarlar var. Lakin ben bu yazının içinde paylaşılan yorumları ve tahlilleri ayrıyeten açıklamalar penceresinden gördüm.
Mesela, Milletlerarası Finans Enstitüsü Başekonomisti Robin Brooks’un, dış güçler masalının okunduğu o sürece yönelik yaptığı değerlendirmeye bakalım. Yazıda aktarılıyor ve deniliyor ki: “Cari açığı genişletmek, kuru dizginlemek için milyarlar harcamak ve iktisada ucuz kredi pompalamak üzere, daha iki yıl evvel liranın dolar karşısında yüzde 30 bedel kaybettiği krizi tetikleyen atılımları tekrarlamak.”
Artık elinize vicdanınıza koyup değerlendirin. Bunların hepsi yapıldı mı? Yapıldı. Sonuç alındı mı? Alınamadı. Dolar /TL’de 5,5 düzeyi, 3 düzeyinden çıkmasına karşın muvaffakiyet diye yutturuldu.
Pekala velev ki o gün panikle bir grup yanlışlar yapıldı. Bugün uygulananların farklı olduğunu görüyor musunuz? Ne yazık ki daha sertleşmiş ve denetimsiz bir biçimde ‘ekonomide her şeyi yoluna koyduk’ telaffuzlarının gölgesinde birebir yanılgılı süreçleri, plansızca tekrar ediyorlar.
Einstein, birebir şeyi tekrarlayarak farklı sonuçlar alınamayacağını ve bunun ne manaya geldiğini veciz kelamında lisana getiriyor. Öyleyse ortaya konulan tutumu sorgulamak gerekir. Gereksiz ve temelsiz bir özgüvenden mi, cüretin cehalete esir olduğu bir yaklaşımdan mı bahsediyoruz? Yoksa bu açıklamalar, büyük bir çaresizliğin battaniyesi mi?
Ortadan geçti 2 yıl ve bugün hala IMF yüksek dış finansman gereksiniminden ve tükenen rezervlerden bahsediyor. Bunun aslında raporlara yansıyan bir biçimde Türkiye’nin birinci kırılgan noktası olduğunu da bilmeyen bir sağır sultan kaldı. Yalnızca bizim iktidara yakın medya bilmiyor ya da bilmezlikten geliyor.
Artık temel soru şu: Şartlar teğe bir birebir ise; yapılan yanlışlar da katmerlenerek tekrarlanıyorsa çok yakında dış güçler geri mi gelecek?
Daha kıymetlisi kimliği adreslendirilmeyen bu dış güçler kim? Şayet yabancı finans yatırımcısından bahsediyorsak; Yeşilada makalesinde Londra swap piyasasında yaşananlarla bir arada son kırıntıların da ardına bakmadan kaçtığını lisana getiriyor.
Pekala o vakit sorular şunlar: Dış güçler mi geri gelecek, içte dış güç mü arayacağız? Muhalefetin nerede kusurlu olup olmadığını mı tartışacağız; esnaftan fırsatçı mı yaratacağız? Ayasofya’yı mı konuşacağız; Meral Akşener’in tabiriyle siyasetin magazinini mi?
Hangisini tercih edersiniz? Bir tek karşılık yasaklı: Beceremedik itirafı. Onun dışında seçin içlerinden gönlünüze hangisi beğenilen geliyorsa.
@cetinunsalantv
Para Tahlil
