Geçtiğimiz Cuma günü yayınlanan kasvetli global ekonomik dataların çok değişik bir biçimde piyasalarda neredeyse hiçbir reaksiyon yaratmamış olması, koronavirüsün ekonomik tesirlerinin ne kadar kolay kabul edildiğini gösteriyor.
Virüsle ilgili son datalar ve dehşetli ekonomik tesiri, yatırımcılar tarafından şu anda dikiz aynasından izlenen bir pandeminin tesirleri içinde en berbatı niteliğinde bir olarak reddedilmiş üzere görünüyor.
Virüs hala ABD’de yayılıyor, ABD’li üst seviye sıhhat vazifelileri virüsün genişlemesinde yeni ve daha kapsamlı bir evreye girdiğini söylüyorlar ve Kongre ile Beyaz Saray Cuma günü sona eren paketin yerine koymak için yeni bir yardım paketinin kuralları üzerinde hala savaşıyorken; pay senedi piyasalarında fiyatlandırılan iyimserliğin sağlam bir tabanı yok.
Haziran şu ana kadar virüs kaynaklı ekonomik düşüşün taban noktası olabilir fakat tekrar de şok edici bir daralma yaşanmış durumda.
ABD, savaş sonrası en büyük ekonomik daralmayı yaşadı. Iktisatta pandeminin birinci tesirlerini göründüğü Mart devrine nazaran yüzde 9,5’lik daralma yıllıklandırılmış olarak, GSYİH’deki düşüş neredeyse yüzde 33 ki bundan daha fazla daralması da pek mümkün değil.
Avro bölgesinin sayıları daha da berbattı: Haziran çeyreğinde yüzde 12,1’lik daralma yıllık faaliyette yaklaşık yüzde 40’lık bir çöküş demek. Bu Mart çeyreğindeki yüzde 3,6 düşüşü izlemekte.
İspanya’nın çeyrekten çeyreğe düşüşü yüzde 18,5 idi. Daralma İtalya’da yüzde 12,4’ü; Fransa’da yaklaşık yüzde 14’ü ve Avrupa’nın ekonomik güç merkezi Almanya’da yüzde 10,1’i buldu.
Bununla birlikte Avrupa, ihtiyatlı da olsa ekonomilerini tekrar açıyor ve virüs denetim altında tutulmaya devam ederse daralmada en taban nokta aşılmış olabilir.
Global iktisadın sıhhati için kritik değere sahip olan ABD için bakış açısı, yeni bir yardım paketi üzerinde Demokratlar, Cumhuriyetçiler ve Beyaz Saray ortasındaki tartışmalar ile daha da bulanıklaşıyor.
ABD iktisadı, sıcak noktaları denetim altına aldıktan sonra geriye dönmekte. Nisan ayında kaybedilen 20 milyon işin yaklaşık 7,5 milyonu Mayıs ve Haziran aylarında toparlanarak “V şeklinde” iyileşme umudunu besliyor.
Ama kurtarılan işlerin bir kısmının tekrar ortadan kaybolması ve bu Cuma günü açıklanacak iş raporunda işsizlik sayılarında yeni bir artış görülmesi çok beklenen.
Kongre yeni bir teşvik / yardım paketini kabul edemiyorsa yahut Cumhuriyetçiler kendi yollarında ısrarlıysalar; pandemiye birinci karşılık olarak verilen gelir takviyesinin üçte iki oranında azalması istihdam ve daha geniş iktisat üzerindeki tesirlerin aksiye dönmesine neden olacak.
Virüsün ortaya çıkmasına reaksiyon olarak çok tedbirler alan ekonomilerde bile bir salgının ortasında ekonomik iyileşme belirtileri, kırılgan ve savunmasızdır. Yeni bir cins salgın dalgası ve buna bağlı olarak kilitlenmelerin tekrar devreye girmesi ekonomileri yine açma teşebbüslerini gölgede bırakıyor.
ABD’nin keşfettiği üzere virüsün büyük ölçüde denetimsiz bir formda yayılmasına müsaade vermenin alternatifi, daha tatsız ve değerli olmasa da eşit üzere. İşletmeler ve bireyler için kâfi takviyesi sağlamadan yapılacak kilitlenmeler, uzun vadeli ekonomik maliyetleri büyütür ve uzatır.
ABD işsizlik dataları ve bu hafta piyasaya sürülecek olan son satınalma yöneticileri endeksi (imalat ve hizmet dalı faaliyetlerine dair bir fikir vermekte) sayesinde, daha evvel ABD büyük ölçüde denetim altında tutulabilen eyaletlerde bile virüsün artışının tesirlerinden izler taşıyacak.
Evvelden ekonomik sıhhatin barometreleri sayılan pay senedi piyasalarından yayılan iyimserlik artık son derece aldatıcı ve ekonomik gerçeklerle ilgisiz halde.
Kongreden daha fazla teşvik vermesini isteyen Fed, ABD iktisadının mukadderatının virüsün seyrine bağlı olduğu konusunda net. Merkez bankası “en kötüsünü planlamayı” sürdürmekte ve ABD iktisadını ile finansal sistemini muhafazaya çalışmak için şimdiye dek gibisi görülmemiş adımlar attı.
Dünya çapındaki piyasaların tonunu belirleyen ABD pay senedi piyasası, Haziran periyodu kurumsal yararlarda ortalama yüzde 37 düşüş olacağı varsayımlarına karşın, virüsten çok az kaygı duyar üzere bir eğilim içinde devam ediyor.
Tahvil piyasası o kadar sakin değil lakin; 10 yıllık Hazine tahvillerinin getirisi Cuma günü eksi yüzde 1,03 idi. Bunun manası ise yıllar boyunca çok düşük faiz oranları ve büyüme bekleniyor oluşu.
Tahvil piyasaları açısından “V-şekilli” yahut “U-şekilli” bir toparlanmaya dair bir ipucu yok ve en iyi olasılıkla önümüzdeki birkaç yıl içinde mütevazı bir ölçekte büyümeye geri dönülecek.
Avustralya’da örneğin. 10 yıllık tahvil getirisi yaklaşık yüzde 0,8 ve gerçek manada olumlu (anlık mı?) Zira Haziran çeyreği TÜFE’si pandeminin akaryakıt fiyatlarına ve eğitim hizmetlerine verdiği en makus tesirler yüzünden yüzde 1,9 düştü.
Rekor düzeylerde altın fiyatları ve bedeli düşen ABD doları, doların dünya rezerv para ünitesi olarak statüsünü müdafaa yeteneği hakkında tartışmalara yol açıyor. Tahvil piyasaları, ekonomilerde gerçeğin ne olduğu hakkında merkez bankası faizleri ve likidite tarafından şişirilen pay senedi piyasalarından daha iyi yansıtıyor.
Cuma günkü bilgilerle ortaya çıkan global iktisadın kasvetli fotoğrafındaki tek parlak nokta, Çin’de fabrika yöneticileri tarafından yapılan bir araştırmanın artarda üçüncü ayda üretim faaliyetlerinde büyüme göstermesi.
Bununla birlikte, Çin kendi başına – ABD ile ortalarındaki derinleşen ve genişleyen düşmanlıklar olmasa ve Avro bölgesi ekonomilerindeki toparlanma devam etse bile global bir toparlanmanın sürükleyicisi olamaz.
Süratli ve yaygın bir formda dağıtılan bir aşı ile bile, dünya iktisadı 2021 sonuna kadar belirsizliklerin yüksek olduğu ortamda düşük büyüme suratında kalacak.
Bu müddet daha da uzayabilir. Hele ki aşı bulunmazsa…
The Sydney Morning Herald
Para Tahlil
