Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu düşürdü. Artık bu gelişme karşısında durumu reddetme talihimiz var. Muhtemelen de yeniden dış güçler telaffuzları üzerinden, makus niyetli yaklaşım sohbeti yapılacak.
Elbette bu da bir haldir. Kredi derecelendirme kuruluşlarının son 20 yıldır söylemlerinde ve yaklaşımlarında gerek siyasi, gerekse de yatırımcılarının çıkarlarını kollayan yaklaşımlar var mı; evet var.
Ama tüm yargılardan arınarak birkaç noktanın üzerinde durmak ve hakikat soruları kendimize sormak gerekiyor. Mesela, not düşürümüne neden olan üç temel münasebete baktığınızda, ‘böyle sorunlarımız yok’ diyebiliyor muyuz?
Çabucak o üç gerekçeyi hatırlatalım. Birincisi jeopolitik riskler ve ödemeler dengesi… Bu bahiste yalnızca Doğu Akdeniz’deki gelişmeler değil, dünya ölçeğinde de bizden bağımsız ya da Libya’dan ABD ile münasebetlere, Rusya – ABD kıskacında kalmamızdan, mülteci konusundaki gelişmelere kadar sayılamayacak kadar jeopolitik risk mevcut.
Ödemeler istikrarı ile ilgili düşüncemizi aslında dünya âlem biliyor. Taze para gelmediği üzere, mevcutların kaçtığını, yerli yatırımcının ve tasarruf sahiplerinin de TL dışındaki enstrümanlara döndüğünü, swap süreçleriyle dahi para bulunamadığını, bulunanların da değerlemeleri nedeniyle öteki bir alarm olduğunu herkes biliyor.
Sonbahar ile birlikte ödeme takviminin yaklaşması ve yaklaşık bir yıl içerisinde 170 milyar dolar taze para bulma gereksinimimizin yanında, ihracat ve turizm gelirlerinin, geçmiş yıllara nazaran düşüş eğiliminde olduğunu da sağır sultan dahi biliyor.
İkinci münasebet mali tamponlar… Tüm bu fotoğraf içerisinde bütçe açığından kaynak oluşturmadaki badirelere, eldeki fonların kullanılmasından Varlık Fonu üzerinden dahi kâfi paranın elde edilmesi bir yana, geliri satacak modellerin konuşulmasına kadar hepsi iktisadın üzerinde risk yaratıyor.
Ve üçüncü gerekse kredi profiline yönelik riskler. Aslında mevcut haliyle sorunlu olan tüketici kredilerine, gerçek kesim ödeme problemlerini ve pandemi sürecinde yardım diye dağıtılan kredi teklifinin 6 ay ödemesiz mühletinin dolmasını eklerseniz, buradaki başlık zati en kritik ve telafisi güç noktalardan birini oluşturuyor.
Kısacası kelam Moody’s’i ister sevin ister sevmeyin, ister objektif isterseniz de makûs niyetli bulun; ortaya koyduğu üç münasebet de üç roman yazılacak kadar değerli ve hayati açmazlardan oluşuyor.
Buna karşılık Bakan Albayrak’ın da, ekonomiyi temsil eden kurumların da, Cumhurbaşkanı’nın da ne söylediğinin ehemmiyeti yok. Zira bizim durumumuzu yükü yabancıların oluşturduğu bankalardan Borsa İstanbul’a, yatırım fonlarından kredi kuruluşlarına kadar herkes bizden iyi biliyor.
Ayrıyeten bu not reddetseniz bile, Türkiye’ye değil, Türkiye’ye yatırım yapmayı düşünen yabancılara bir bilgi olarak sunuyor. Yani kızsak da kızmasak da, parayı veren yabancının bakacağı bir şey var: Kredi derecelendirme kuruluşları ne diyor?
Bakın buradan bile dördüncü roman çıkar. Zira işin garip tarafı işler bozulunca buna kızanlar, düne kadar onları şahit göstererek el parasıyla, geleciğimizi satıyordu.
@cetinunsalantv
Para Tahlil
