2017’de rekor kıran döviz açık durumu krizli yıllarda süratle geriledi. Merkez Bankası’nın revizyonu da bilgilere yansıyınca ulusal gelirin yüzde 25’ine yaklaşan oranda bir düzgünleşme yaşandı. Firmaların ihracat alacaklarını az, ithalat borçlarını çok gösterdiği ortaya çıktı….
Döviz açığımız 3.5 yılda 182 milyar dolar azaldı!
Kriz yıllarında (2018-2020) ağır yabancı sermaye çıkışı, rezervlerdeki azalma yani bir nevi dış yükümlülük itfası sayesinde ülkenin döviz açığında da değerli ölçüde gerileme oldu. Bu köşede vakit zaman işliyoruz. Merkez Bankası’nın açıkladığı Memleketler arası Yatırım Konumu (UYP) bilgileri ülkenin dış dünya ile yaptığı alışverişin genel bir tablosu niteliğinde. 20 Kasım 2018’de kaleme aldığımız “Döviz yükseldi, iktisat durdu, açık yüzde 36” azaldı haberimizde “Yüzde 7.4 büyümenin sağlandığı 2017 yılı sonu prestijiyle döviz açığımız 461.8 milyar dolarla (sonradan 462.8 milyara revize edildi) tüm vakitlerin en yüksek seviyesine çıktı. Merkez Bankası tarafından açıklanan dokuz aylık tabloya nazaran döviz açığımız 2017 yıl sonuna kıyasla yüzde 36 geriledi” tespitini yapmıştık.
Yeniden 20 Eylül 2020 tarihli “Döviz açığı kritik seviyede” başlıklı haberimizde, “Döviz kurlarındaki artış, rezervlerdeki azalış, salgın nedeniyle iktisatta daralma derken döviz açığı yine ulusal gelirin yüzde 50’sini aştı. En son 2017’de yüzde 54 düzeyine çıkan açık oranının artmasında döviz varlıklarında yedi ayda yüzde 8.4’lük azalış tesirli oldu” notunu düştük.
ORANDA 17 PUANLIK DÜZELME
İşte o rekorlar kırarak ulusal gelirin yüzde 50’sini aşan döviz açığı (net UYP açığı) 2017’den bu yana miktarsal manada azalarak Haziran 2021 prestijiyle 280.6 milyar dolara geriledi. Özellikle süratli büyümenin yakalandığı bu yılın birinci altı ayında açık geçen yıl sonuna nazaran 98 milyar dolar azaldı. Merkez Bankası’nın dün açıkladığı revize edilmiş tabloya nazaran; 2017 yılı sonunda 443.1 milyar dolar olan döviz açığı, 2020 sonunda 378.3 milyar dolara gerilemişti. 2021 yılı Mayıs sonu prestijiyle 327.8 milyar dolar olarak açıklanan net UYP açığı son revizyonla birlikte 33.6 milyar dolar daha aşağı çekilerek 294.2 milyar dolara düştü. Eylül ayı başında ikinci çeyrek ulusal gelir bilgileri açıklandığında döviz açığının dolar bazlı ulusal gelirin yüzde kaçına isabet ettiğini ney bir formda hesaplayabileceğiz.
Kestirimi bir hesaplama (nominal GSYİH artışı yıllık yüzde 26) ve ortalama bir kur alırsak (8 TL) 163 milyar dolarlık bir çeyreklik gelir karşımıza çıkıyor. Bunu son üç çeyrekle topladığımızda yaklaşık 740 milyar dolarlık bir büyüklük karşımıza çıkıyor. Döviz açığımız bu yılın birinci yarısı sonunda ulusal gelirin yüzde 37.8’ine gerilemiş oluyor. 2020 sonbaharında bu oran yüzde 51, 2017 sonunda yüzde 54’tü.
ULUSAL GELİRİN 4’TE BİRİ KADAR
Merkez Bankası dün üç farklı revizyona gitti. Bunlar haliyle Türkiye’nin döviz açık konumunu etkiledi. Üstte aktardık, mayıs verisinde 33.6 milyar dolarlık bir düzeltme oldu. Örneğin 2020 yıl sonunda döviz açığımız 413 milyar dolarken düzeltme sonrası 378 milyar dolara çekildi. Tekrar eski seride 462.8 milyar dolar olan 2017 sonu verisi 443 milyar dolara düştü. Buna nazaran revizyonlarla birlikte döviz açığının son 3.5 yılda 182.2 milyar dolar azaldığını görüyoruz.
İddiası ulusal gelirin yüzde 24.5’i kadarlık bir düzelme kelam konusu. Elbette düzelme ağır yükümlülük azalışı yani borç itfası sayesinde elde edilirken, varlık kompozisyonundaki değişim de buna tesir etmiş görünüyor.
Merkez Bankası’nın dün ayrıntılarını açıkladığı üç revizyona gelirsek; birincisi ticari krediler ile ithalat borçları ortasındaki uyumsuzluğun düzeltilmesi, ikincisi bankaların menkul değer sahipliği-repo süreçlerindeki karışıklığın düzeltilmesi ve üçüncüsü de yabancıların ülkedeki döviz varlıklarının kısa ve uzun vadeli olarak tanımlanması olarak sıralandı.
TİCARET BİLANÇOSUNDA DÜZELTME
Bu süreçler sonucunda Merkez Bankası’nın yaptığı açıklamaya nazaran, “Üç başlık altında gerçekleştirilen revizyonlar sonrası Mayıs 2021 prestijiyle; kısa vadeli dış borç 25.7 milyar ABD doları azalarak 144.9 milyar ABD dolarından 119.2 milyar ABD dolarına, UYP net konum açığı 33.6 milyar ABD doları azalarak 327.8 milyar ABD dolarından 294.2 milyar ABD dolarına, firmaların net döviz konum açığı ise 37 milyar ABD doları azalarak 168.6 milyar ABD dolarından 131.6 milyar ABD dolarına geriledi.”
Tekrar gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin “İthalat Borçları/İthalat” oranlarının ortalama ve medyan bedellerine kıyasla 2020 yılı ortalaması sırasıyla yüzde 10 / yüzde 8 ve yüzde 13 / yüzde 9 iken, Türkiye’nin bu devirdeki ithalat borçlarının ithalata oranının yüzde 26 olduğu saptandı. Revizyon sonucunda 2021 Mayıs ayı prestijiyle ihracat alacakları 13.1 milyar ABD doları artarak 24.5 milyar ABD dolarından 37.6 milyar ABD dolarına, ithalat borçları ise 25.1 milyar ABD doları azalarak 56.5 milyar ABD dolarından 31.4 milyar ABD dolarına geriledi.
M Recep Erçin, muharririn müsaadesiyle linkteki kaynaktan yine yayınlandı
Yatırım Finansman’dan Haftalık Banka Dataları
Borcu düşüremiyorsan, “revizyon” yap!
TAHLİL: TL haftayı umutla kapatıyor
Para Tahlil
