“Cari iyileşme” kalıcı değil, bütçedeki açık büyüyor
Haziran ayında cari süreçler istikrarındaki açık 1.1 milyar dolara çekildi. Açık turizm gelirleri ile aşağı çekilse de düşüşün kalıcı olmayacağı görülüyor. Bütçe tarafında ise yedi ayda verilen açık 80 milyar TL’ye dayandı. İkiz açığa dikkat!
“Cari iyileşme” kalıcı değil bütçedeki açık büyüyor
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı yedi aylık bütçe raporuna nazaran 78 milyar TL’lik açık verildi. Tek bir ay özelinde baktığımızda temmuzda 45.8 milyar TL’lik bütçe açığı oluştu. Hazine nakit istikrarında temmuz ayında görülen 67.9 milyar TL’lik açık zati bütçedeki tablonun habercisiydi. Geçen yılın temmuz ayında nakit istikrarındaki açık 30.9 milyar TL, bütçedeki açık da 29.7 milyar TL’ydi. Hem nakit istikrarında hem bütçe tarafındaki açıklarda önemli artışlar gözleniyor.
FAİZ SARFİYATLARI KATLANDI
Bütçe datalarına baktığımızda temmuz ayında geçen yılın tıpkı ayına nazaran faiz masraflarının yüzde 179.5 oranında arttığı görülüyor. Geçen yıl temmuzda bütçeden borçların faizine 8.5 milyar TL ödenirken bu yıl 23.6 milyar TL ödendi. Yedi ayda ödenen faiz ise yüzde 43.6 artışla 114.5 milyar TL oldu. Yedi aylık devirde bütçenin yüzde 14’ü faiz masraflarından oluştu. Geçen yıl tıpkı periyotta bu oran üzde 11.7’ydi. Temmuz ayı özelinde ise tablo daha vahim aylık bütçenin yüzde 16.7’si faize akmış durumda.
BORÇ YİYEN KESESİNDEN YER
Bütçe istikrarındaki rekor açık elbette tek başına faiz masrafındaki artıştan kaynaklanmıyor. Lakin geçen yıllarda yapılan yüklü borçlanmalar kaynaklı faiz masrafı bütçenin istikrarını bozuyor.
Bunun yanında birazdan aşağıdaki dikkat çekeceğimiz üzere her ne kadar cari istikrarda artan turizm gelirleri sayesinde bir düzelme olsa da yangınlar, Afgan göçünün yanında, Kovid-19 varyantlarının yeni kısıtlamaları gündeme getirmesi yüzünden turizmden beklenen yarar elde edilemeyebilir. Böylelikle bütçe açığı artarken buna cari istikrar tarafındaki bozulmanın da eşlik ettiği görebiliriz. İkiz açık ise Türkiye için kırılganlık ögesi demek. Hazine ise geçen yıla kıyasla bir ölçü azaltsa da bu yıl da açıkları borçla finanse etmeyi sürdürüyor. Tekrar Hazine’nin dövizle iç borçlanmaya gittiğini de hatırlatalım.
Dünya Gazetesi Müellifi Alaattin Aktaş’ın geçen hafta köşesinde kaleme aldığı tahlile nazaran, “Haziran sonu prestijiyle iç borç stokunun yüzde 26’sı döviz cinsinden. Merkezi idarenin iç ve dış toplam borcunda döviz cinsinden olanların hissesi da yüzde 58’i buldu.”
DENGEYİ FAİZ MASRAFLARI BOZDU
Temmuz ayı özelinde bütçe masraflarında faiz masrafındaki artış dışında sermaye masraflarındaki yüzde 60’lık artış oranı da dikkat çekti. Bu geçen yıla nazaran 4.7 milyar TL’lik bir artış demek. Ek 16.1 milyar TL’lik açık artışının yüzde 30’u buradan gelmiş. Lakin faiz sarfiyatındaki artış 15.1 milyar TL. Bütçe sarfiyatlarına baktığımızda kimi masraf kalemlerinde azalış yahut evvelki periyotlara kıyasla daha istikrarlı bir artış kelam konusu. Gelirler kısmında ise ÖTV, harçlar ve vergi dışı gelirler hariç bütün kalemler artmış. Lakin ÖTV gelirlerindeki 3.4 milyarlık azalış bütçe istikrarının bozulmasında değerli bir etken. Faiz dışı bütçe açığı temmuzda 22.2 milyar TL olmuş. Faiz hariç masraflar yüzde 9 artarken, gelirlerde yüzde 10.1’lik artış var. Lakin faizle birlikte toplam masraflardaki artış yüzde 21.4 olmuş. Buna nazaran bütçe istikrarındaki bozulmanın temel nedeni faiz masraflarındaki rekor artış diyebiliyoruz. Yedi aylık tabloda bütçe gelirlerinde yüzde 34’lük bir artış var. Masraflardaki artış ise yüzde 18.1 olmuş. Burada da temel prestijiyle en çok artan faiz masrafları.
SON İKİ AYA DİKKAT EDİLMELİ
Bütçe tarafında yedi aylık tablo bu türlü oluşurken ödemeler istikrarı yani dış istikrar tarafında şimdi altı aylık tablo barizleşti. Haziranda cari açık 1.13 milyar dolar oldu. Geçen yıla nazaran 3.07 milyar dolarlık bir azalma kelam konusu. 12 aylık cari açık 29.7 milyar dolarla nihayet 30 milyar doların altına inmiş durumda. Lakin unutulmaması gereken şu ödemeler istikrarı 20 aydır aralıksız açık veriyor.
Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan da, yaptığı değerlendirmede şunları kaydetti: “İhracatın olumlu performansı ve altın ithalatı tesirini yokluğu, dış ticaret açığı görünümünü olumlu etkilerken; turizmin olumlu katkısı da cari süreçler istikrarındaki güzelleşmenin temeline değerli katkıda bulunuyor. Buna rağmen; iki öge açısından da çekince sebebi olabilecek olan güç faturasındaki artışın ithalatı yüksek tutması ve salgının yol açtığı belirsizlikler göz önünde bulundurulmalıdır. İthalatın da artması, dış ticaret açığındaki güzelleşmeyi sınırlarken; turizm dönemi katkısı sezonsal olarak geride kaldıktan sonra hizmetler istikrarının olumlu tesiri de azalacaktır. Bu da, yılın son iki ayında cari istikrardaki güzelleşmenin bilhassa yılın son iki ayında yavaşlamasına neden olabilir. 2021 yılını 20 milyar dolar meblağında bir cari açıkla kapatabiliriz.” Erkan son iki aya işaret ediyor. Lakin üstte aktardığımız üzere Kovid-19 varyantlarının yeni kapanmaları getirmesi, ki Çin’deki sanayi üretimini ve perakende satışları şimdiden etkilemiş durumda, yeniden yangınların tesiri ve Afgan mülteci akını turizmin beklenenden erken kapanmasına yol açabilir.
Muharririn müsaadesiyle Aydınlık’tan yine yayınlanmıştır
FÖŞ anlattı: Türkiye İktisadında İyi, Makus ve Nahoş
Özel dalın yurt dışından sağladığı kredi borcu Haziran’da 174 milyar dolara çıktı
Ödemeler istikrarı tahlili: Asıl iyi haber sermaye hesabında
Para Tahlil
