AKP’lilerden gelen “Suriyeliler giderse iktisat çöker” telaffuzunu bilgiler doğrulamıyor. Yaklaşık 1 milyon Suriyeli, kayıt dışı ve düşük fiyatla çalışıyor. Suriyelilerin kurduğu şirketlerin sayısı ise yüzde 1 bile değil.
“Göçmen emekçiler, fiyatları düşük olmasına karşın daha yüksek performansla çalışıyorlar. Onlara verdiğin fiyatı Türklere versen, birebir performansı alamıyorsun. Türkiye’de olağanda çalışanların müsaade hakları var malum. Göçmen işçilerdeyse bu türlü bir şey uygulamıyoruz. Münasebetiyle hem maliyetleri düşük hem de performansları yüksek.”
Bu kelamlar İstanbul’da 30 şahsa istihdam sağlayan bir imalathanenin sahibine ilişkin. Son 10 yılda onlarca Suriyeli, Afgan ve Kazak emekçinin çalıştığı bu imalathane, Türkiye’ye göç ile birlikte ortaya çıkan bu ucuz iş gücünden “memnun” olan binlerce küçük işletmeden sadece biri.
İktidar ile muhalefet ortasında yeni polemik
Son günlerde iktidar partisi AKP’nin önde gelen isimlerinden, göçmenlerin Türkiye’de yarattığı iktisadın ehemmiyetini vurgulayan açıklamalar geldi. Evvel eski AKP Genel Lider Yardımcısı ve 25-26. Devir AKP Siirt Milletvekili Prof. Dr. Yasin Aktay, Euronews’e verdiği röportajda, Suriyelilerin iktisattaki katkılarına dikkat çekerek, “Çok değerli birtakım yerlerden Suriyelileri bir çekin, Suriyeliler bir gitsin ülke iktisadı çöker” dedi.
Akabinde AKP Genel Lider Yardımcısı Mehmet Özhaseki, katıldığı bir TV programında “Şimdi birtakım kentlerde endüstriyi onlar ayakta tutuyorlar. Gaziantep endüstrisine gidin yüz binlerce insan en ağır ve en sıkıntı işlerde çalışıyorlar. Kayseri endüstrisinde de o denli. Personel bulamıyorlar, bu adamlar çalışıyor” diye konuştu. Bu açıklamalar iktidar ile muhalefet ortasında “Ekonomiyi göçmenler mi ayakta tutuyor?” polemiğine neden oldu.
Pekala, gerçek durum ne?
Yüzde 90’ı kayıt dışı çalışıyor
Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi tarafından Şubat 2020’de yayınlanan “Türk İşgücü Piyasasında Suriyeli Mülteciler” araştırmasına nazaran, Türkiye’de yaklaşık 950 bin Suriyeli çalışıyor. Fakat çalışan Suriyeliler ortasında kayıt dışı çalışanların oranı yüzde 91,6 üzere çok yüksek bir düzeyde bulunuyor.
ILO araştırmasına nazaran, Suriyelilerin en çok istihdam edildiği bölümler ise ticaret, inşaat ve imalat olarak sıralanıyor. Bununla birlikte her 3 Suriyeli personelden 1’i dokumacılık, giysi, deri ve ayakkabı bölümlerinde çalışıyor. Suriyeli erkeklerin yüzde 71’i çalışırken, 15-65 yaş aralığındaki bayanların sadece yüzde 11,2’si çalışıyor.
Öte yandan 5-14 yaş aralığında çalışan Suriyeli çocuk sayısı da 130 bini buluyor. Suriyeli emekçiler, çalışma saatleri açısından da dezavantajlı pozisyonda bulunuyor. ILO araştırmasına nazaran, Türkiye’de ortalama haftalık çalışma mühleti 48 saat iken, Suriyeli çalışanların yüzde 53,7’si haftada 50 saatten fazla, yüzde 34,7’si ise haftada 60 saat yahut daha fazla çalışıyor.
Konukoğlu: Telaffuzlar gerçeği yansıtmıyor
İstanbul’dan sonra en fazla Suriyelinin yaşadığı kent olan Gaziantep, Türkiye’nin doğusundaki en büyük sanayi kenti olarak öne çıkıyor. Hudut bölgesine yakınlığı nedeniyle de Suriyelilerin Türkiye’de yaşamak için birinci tercih ettiği noktalardan biri olan Gaziantep, iş imkanları açısından da pek çok kentten daha çok avantaja sahip.
1998’den 2013 yılına kadar 15 yıl boyunca Gaziantep Sanayi Odası Başkanlığı yapmış olan Sanko Holding Onursal Lideri Abdülkadir Konukoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Gaziantep iktisadını göçmenler ayakta tutuyor” formundaki açıklamaların gerçeği yansıtmadığı savunuyor.
Suriyeli göçmenlerin büsbütün gitmesi halinde Gaziantep iktisadının çökeceğine dair değerlendirmelerin kentte ve bölgede on yıllar içinde yaratılan sanayi ve iktisada haksızlık olduğunu vurgulayan Konukoğlu, “Suriyelilere dayalı olarak Antep Antep olmadı ki. Natürel ki Antep’te bir Suriyeli iş gücü var. Ancak şu bir gerçek ki Suriyeliler olmasa, bu sefer doğudan göç gelirdi. Değişen bir şey olmazdı” diye konuşuyor.
Suriyeli göçmenlerin çok büyük oranda küçük esnaf ve KOBİ düzeyindeki işletmelerde çalıştırıldığına işaret eden Abdülkadir Konukoğlu, “Yerliler iş beğenmiyor. Göçmenlerin ise rastgele bir seçeneği olmadığı için ucuz iş kısımlarını bu beşerler istila etti. Ancak muhakkak fabrikalarda o kadar Suriyeli çalışmıyor. Genelde küçük esnafta çalışıyorlar” biçiminde konuşuyor.
“Kentler ortasında haksız rekabet oluyor”
Öte yandan Suriyeli göçmenlerin bilhassa doğu kentlerinde haksız rekabete yol açtığını düşünenler de var. DW Türkçe’ye konuşan Diyarbakır Endüstrici ve İşinsanları Derneği (DİSİAD) Lideri Burç Baysal, Gaziantep, Şanlıurfa ve Hatay’a akan göçün bu kentlerde kriz periyodunda az da olsa bir ekonomik canlanmaya neden olduğunu lisana getiriyor.
Buna rağmen Diyarbakır’ın iş imkanlarının kısıtlı olması nedeni ile göç yollarında bir transit durak olarak görüldüğüne işaret eden Baysal, “Göçmenlerin tercih ettiği kentlerde üreticiler muhakkak maliyet avantajlarını yakaladılar. Bize fazla göç gelmeyince Diyarbakır iktisadı bölge kentlerine göre dezavantajlı duruma düştü” diyor.
Suriyeli şirketlerin oranı yüzde 1 bile değil
Suriyeliler Türkiye iş dünyasında sırf ucuz iş gücü olarak değil, sermaye sahipleri olarak da giderek yerlerini almaya başladı. Suriyeli şirket sayısı 2019 sonu datalarına nazaran 15 bini aşmış durumda. Fakat pandemi sonrasında kaç işletmenin kapandığı ya da açıldığı belirlenebilmiş değil. Toplamda bakıldığında ise Suriyelilerin kurduğu işletmeler, 2020 sonu prestijiyle 2 milyona yakın faal şirketin olduğu Türkiye’deki toplam işletmelerin yüzde 1’ine bile ulaşmıyor.
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile birlikte gerçekleştirdiği ve 2018’de açıkladığı “Türkiye’de Suriyeli Girişimciliği ve Mülteci İşletmeleri” araştırmasına nazaran, Suriyeli teşebbüsçüler ülke genelindeki toplam Suriyeli nüfusun yüzde 7’sine iş imkanı sağlıyor. Bu da yaklaşık 250 bin Suriyelinin bu şirketler tarafından sağlanan istihdamın avantajlarından yararlandığını gösteriyor.
Aram Ekin Duran
Deutsche Welle
Yazının Devamına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
