Geçtiğimiz hafta, global yatırımcılar için Çin Komünist Partisinin (ÇKP) dominantlığını sağlamak uğruna ne kadar ödün vereceğini anlamak konusunda aydınlatıcı bir haftaydı.
Rhodium Group ve Atlantic Council tarafından oluşturulan yeni bir paydaşlığın kaba bir hesaplamasına nazaran, şayet Çin Komünist Partisi önemli ıslahatlar yapmaya istekli olsaydı, 2030 yılına kadar Çin’e 45 trilyon dolar kadar yeni sermaye akışı olacaktı. Bu Çin iktisadı için ölçülemez bir ekonomik dinamizm kaybı manasına geliyor. Açık olan şu ki, Çin Devlet Lideri Xi Jinping, bu ay ÇKP’nin yüzüncü yıldönümü kutlamaları sırasında, yurtiçinde ve yurtdışında kimin denetim sahibi olduğuna dair açık bir ileti göndermiş oldu.
Bu periyotta, bilhassa teknoloji ve bilgi açısından varlıklı çeşitliliğe sahip yerli Çin şirketlerinin, Batı sermaye piyasalarından kaçınma ve partinin tercihlerine bağlı kalmaları daha yüksek olacak. Çin pay senetlerinin uzun müddettir kanıtlanmış yükselişi için riski kabul etmekten çok mutlu olan yabancı yatırımcılar, Xi vidaları sıkarken, artık artan risk primini hesaba katmak zorunda.
Washington Post’ta Josh Rogin, “Wall Street artık bu şirketlere yatırım yapma riskinin bilinemeyeceği ifsa olmuş oldu. Bu nedenle, ABD’li yatırımcılar gelecekleri için Çin’e güvenmemeliler.”” diye yazdı.
Bu haftaki heyecanı tetikleyen öykü, dünyanın en büyük araç çağırma ve yemek dağıtım hizmeti Didi’nin 4,4 milyar dolarlık ABD’nin halka arzı (IPO) oldu. Bununla birlikte oluşan artçılar, Çin ile Wall Street alakaları için uzun vadeli ve geniş kapsamlı olabilir. Finansal tahlil şirketi Dealogic, Çinli şirketlerin 2020 ve 2021 yıllarında ABD’den 26 milyar dolar topladığını gösteriyor.
Bu haftaya kadar, yatırımcılar için en büyük tasa, yeni ABD muhasebe kurallarının bu akışı engellemesiydi. Artık musluğu tıkayanların Çinli kanun koyucuların olması daha mümkün görünüyor.
Gerçek şu ki Didi Küresel, ÇKP’nin yüzüncü yıl kutlamalarından bir gün evvel, 30 Haziran’da New York Menkul Değerler Borsası’nda süreç görmeye başladı.
Erken bir meseleye işaret eden ipucu, şirketin gişe rekorları kıran halka arzını önemsemiyormuş üzere göstermesiydi. Şirket yetkilileri, açılış zilini çalma rutinine direnmekle kalmadı. Çalışanlarına toplumsal ağlarda olaya dikkat çekmemeleri talimatını vererek daha da ileri gittiler. Tüm bunlara eforlara karşın Didi’nin payları, halka arzın ikinci gününde %16 artarak şirketin piyasa pahasını yaklaşık 80 milyar dolara çıkartmış oldu.
Lakin 2 Temmuz’a kadar Çin hükûmeti Didi’yi siber güvenlik incelemesine aldı, yeni kullanıcıları kabul etmesini yasakladı ve sonraki günlerde uygulama mağazalarına Didi’nin uygulamasını sunmayı durdurma talimatı vererek daha da ileri gitti.
Bunların hepsi, giderek otoriterleşen siyasetin, data kapalılığının, ABD pazarlarıyla ilgili Çin’in otoriter tavrının ve ABD-Çin rekabetinin genişlemesinin bir karışımına borçlu.
Yaşanan olayların akabinde, şirketin pay senedi orjinal kıymetinin %67’sine düştü. Cin hükûmetinin baskıları son bulur ve Didi’ye karşı düzenleyici misilleme durursa, bu hafta tekrar de Didi yöneticileri tarafından bir kar sağlanabilir.
Bu durumdan daha önemli olan husus ise, Çin’in ekonomik ve piyasalaştırma ıslahatlarını durdurması yada bilakis çevirmesiyle birlikte gelecek sakinlik olacaktır.
Bilakis çevrilen ıslahatların en yenisi, geçtiğimiz Perşembe günü Wall Street Journal’ın, Xi’ye rapor veren Çin Siber Uzay İdaresi’nin tüm denizaşırı pazar listelerini denetleyeceğini açıkladığında geldi. Tıpkı gün, Çinli tıbbi bilgi firması LinkDoc, Didi haberlerinden sonra halka arzını terk eden birinci Çinli şirket oldu. Daha fazla Çinli şirketin planlı halka arzlarını rafa kaldırmasını beklemek mantıklı olacaktır.
Bunun kısa vadede getirebileceği milyarlarca dolarlik kayıp yatırım sermayesinden daha vahimi, Xi’nin bir vakitler savunduğu pazar liberalizasyonlarından geri adım atmaya devam etmesi ve trilyonlarca doların piyasadan çekilmesi olabilir.
Öykü, Rhodium ve Atlantik Konseyi’nin JeoEkonomi Merkezi’nden alınan ekli çizelgeden daha açık bir biçimde yazılamazdı. 2000’den 2018’e kadar Çin’in ekonomik büyümesi, global gayri safi yurtiçi hasıladaki (GSYİH) hissesini %4’ten %16’ya çıkararak dünyayı sarstı. Çin, mal ihracatı ve ithalatında benzeri bir büyüme yaşadı.
Bununla birlikte, tıpkı vakitte, Çin’in içe dönük portföy yatırımı global toplamın sıfıra yakınından %2’sine yükselirken, dışa dönük portföy yatırımı sıfıra yakın düzeylerden %1’e yükseldi. Bu yalnızca geçmişten elde edilemeyen bir potansiyel değil, tıpkı vakitte 2030 yılına kadar 45 trilyon dolarlık kestirime eşit olabilecek gelecek için tehlikede olan bir potansiyel.
Birebir vakitte Rodyum Grubu’nun kurucu ortağı olan e Atlantik Konseyi’nin kıdemli üyesi Daniel Rosen, Dışişleri’nde Çin iktisadının kesinlikle okunması gereken bir tahlilinde, Xi idaresindeki Çin’in tekraren ekonomiyi ıslahat etmeye çalıştığını, lakin her keresinde geri çekildiğini savunuyor.
Rosen, “Bu başarısızlığın sonuçları açık” diyor. Xi denetimi ele geçirdiğinden beri, toplam borç GSYİH’nın %225’inden en az %276’sına yükseldi. Artık bir Yuanlık büyüme yaratmak için 6 Yuan yerine 10 yuan’lık yeni kredi gerekmekte. GSYİH büyümesi ise, pandemi öncesi yılda %9,6’dan %6’ya düştü.
Rosen şöyle yazıyor: “Bir noktada, Çin’in önderleri bu kararla yüzleşmeli: Sürdürülebilir ekonomik verimlilik ve siyasi güç her vakit el ele gitmez.”
Klasik kanı, Batı’nın coşkuyla desteklediği Çin’in ekonomik büyümesinin ve çağdaşlaşmasının sonunda siyasi liberalleşmeyi beraberinde getireceğini düşünen Batı’nın naif olduğu tarafındadır. Şimdilerde ise klâsik kanı, Çin’in tıpkı anda hem vahşice otoriter hem de ekonomik olarak dinamik olabileceğini göstermiş olmasıdır.
Kaçınılmaz olarak ufukta görünen, Xi’nin birebir anda ekonomik dinamizm isteği ve otoriter denetim ortasındaki çelişkilerin sonuçlarıyla yüzleşecek olması. Tarih, ikisine birden sahip olamayacağını gösteriyor, fakat şu an için Xi, siyasi denetim için dinamizmi riske atmaya istekli görünüyor.
Kaynak: cnbc.com
Çeviri: Cem Cetinguc
Para Tahlil
