EROL TAŞDELEN; bankacılık dalının amiral gemileri olan dört büyük bankanın 2021 birinci çeyrek mali datalarından yola çıkarak yıla nasıl başladıklarını; bölümü bekleyen sıkıntıları ve yılın ikinci yarısında bankaları ne üzere meseleler beklediğini tahlil etti. 30 Nisan’da yürürlüğe giren karşılıksız Çeklere tüzel işlen yapılamamasında mühlet uzatılması halinde çek karşılığı kredi kullandıran bankaların da zorlanacağını tez etti.
Bankacılık bölümünün BDDK bilgilerine baktığımızda, 2021 yıl sonu Toplam Varlıkları 6,5 Trilyon TL, Bankacılık dal Etkin büyüklüğü 2,1 milyar TL ile %33’ünü dört büyük banka (T. İŞ BANKASI, GARANTİ BBVA, YKB, AKBANK) oluşturuyor. İştirak ve Kamu Bankaları arındırılınca bu dört büyük banka 2,1 Trilyon TL Toplam Varlıkları ile kesimin % 80‘lik büyüklüğünü temsil ediyor. Dolayısı ile bu dört bankanın uyguladığı strateji birebir vakitte o devir ve yılı dalın de nasıl geçireceği ile yakından ilgili. Dört banka Kesimdeki Nakdi Kredilerin 1,3 Trilyon TL ile % 34,3’lük hisseye sahipken; Mevduatın 1,3 Trilyon TL ile % 35 ve Gayri Nakdi Kredilerin 398 milyar TL ile % 35’lik kısmını oluşturuyor. Özetle, kesimin üçte birini bu dört banka temsil ediyor, ayrıcalıkları ve değerleri de buradan geliyor.
Öncelikle, bölüm olarak 2021 yılı birinci çeyreğinde neler yaptığını daha rahat görülebilmesi için özet tabloyu ile başlayalım. Tabloda da görüldüğü üzere 2021 birinci çeyrekte Bölüm Etkin Büyüklüğünü (Varlıklarını) % 6,2 büyüttü; Krediler % 5,6; Mevduat % 5,4 büyüdü. Dal yılık birinci iki ayında nerede isi sıfır büyüme gösterirken Mart ayında kış uykusundan uyanıp piyasalara dönerek önemli bir atak yaptığı büyüme suratının arttığı görüldü. Bankaların piyasada yavaşlamasında 2020’de mecburî olarak uygulanan ETKİN RASYO (AR) uygulamasının 2021 başında ortadan kalkmasının tesirli olduğunu kestirim etmek güç değil.
Bilançoda kar yazdılar fakat kesim mutsuz
2020 birinci çeyreğinde 54,1 milyar TL Faiz Gelir sağlayan bankalar faiz oranlarını yükselmesine karşın geçmiş devir taksitli ve spot kredi faiz oranlarına müdahale edemedikleri için faiz gelirleri süratle düşüyor, çünkü 2021 birinci çeyreğinde 10 milyar TL düşerek 44,1 milyar TL düzeyine düşmüş durumda. Bunun yanında 29,1 milyar TL olan Faiz Dışı Gelirleri ise % 41,6 artarak 41,2 milyar TL seviyesine ulaşmış durumda. Bankalar, Net Faiz kaybını fiyat ve kurul gelirini artırarak dengelemeye çalıştılar.
Net karlılığa baktığımızda 2020 birinci çeyreğini 15,3 milyar TL Net Karlılık ile kapatan bankalar Net karlılıklarını % 4,6 artırarak 16 milyar TL seviyesine çıkarmış durumda. USD bazlı düşündüğümüzde ve enflasyon tesiri hesaplandığında gerçek olarak kar etmediklerini o kadar net ki hesaplamayı bile gerek görmüyorum.
Dört Büyükler ne yaptı?
Faal Büyüklükte T. İŞ BANKASI açık fark ile tepede
Yıllardır Faal büyüklükte tepeyi bırakmayan T. İŞ BANKASI rakipleri ile ortayı açarak büyümeye devam ediyor. 2021 yılı birinci çeyreğinde 37 milyar TL hacimsel büyüme ve % 6,2’lik büyüme oranı ile birinci sırada yer alırken hacimsel olarak 631 milyar TL’ye ulaştı. İŞ BANKASI tıpkı vakitte Yerli Özel ve Yabancı bankalar ortasında 600 milyar TL Etkin büyüklüğünü aşan birinci banka oldu. Faal büyüklükte GARANTİ BBVA 515 milyar TL büyüklük ile ikinci sırada yer alırken, 505 milyar TL büyüklük ile YAPI KREDİ üçüncü Sırada yer aldı. AKBANK ise Faal büyüklükte 481 milyar TL ile son sırada yer alırken karşılaştırma yapılan bankalar ortasında 500 milyar TL hacme ulaşamayan tek banka oldu.
Nakdi kredilerde T. İŞ BANKASI Piyasada olmanın rahatlığı içinde yeniden tepede
İŞ BANKASI Nakdi Kredilerde tepedeki yerini muhafazaya devam etti. Piyasaya verdiği takviye ile 2020 sonunda ulaştığı 365 milyar TL’lık nakdi Kredi hacmini 2021 birinci çeyreğinde % 5,1 artırarak 384 milyar TL’ye yükseltti. GARANTİ BBVA Kredilerini 315 milyar TL’den 333 milyar TL Kredi hacmi ulaşarak ikinci sıradaki yerini de korudu. YAPI KREDİ 313 milyar TL kredi hacmi üçüncü sırada yer alırken; AKBANK 268 milyar TL kredi büyüklüğüne ulaşmasına karşın 300 milyar TL kümesine giremeyen tek banka olduğu üzere rakipler ile orta açılmış durumda.
Mevduatın tercihi T. İŞ BANKASI oldu
İŞ BANKASI 2021 birinci çeyreğinde de mevduat hacminde doruktaki yerini korudu. 2020 sonunu 369 milyar TL Mevduat ile kapatan bankanın mevduatı 2021 birinci çeyreğinde 382 milyar TL seviyesine ulaştı. İştirak ve küme firmalarının nakit akışında ana banka olmasını en iyi sağlayan banka pozisyonunda. GARANTİ BBBVA 332 milyar TL Mevduat hacmi ile ikinci sırada yer alırken; AKBANK 283 milyar TL mevduata ulaştı. YAPI KREDİ 281 milyar TL Mevduata ulaşarak yılık birinci çeyreğinde 27 milyar TL artış ile en yüksek mevduat hacmini yakalarken önündeki AKBANK ile ortasındaki farkı da kapatarak 2 milyar TL’ye indirmiş, yılın kalanında geçebileceği sinyalini de vermiş durumda.
Gayri Nakdi Kredilerde T. İŞBANK farkı açtı
Nakdi Kredilerde olduğu üzere Gayri Nakdi Kredilerde de İŞ BANKASI Hacimsel olarak açık orta birinci sırada yerini koruduğu üzere rekabette önemli bir fark attı. Yıllardır Dış Ticaret firmalarına öncelik ve ayrıcalıklı hizmet veren İŞ BANKASI sakinliğe karşın yılın birinci çeyreğinde Akreditif Kredilerde ( %32 ) ve toplam Gayri Nakdi Kredilerinde ( % 13,4 ) önemli artışlar yaptı. Bunu yaparken bankanın Rekabetten yeni müşteriler kazandığını iddia etmek sıkıntı değil. 2020 sonunda 119,5 milyar TL olan Gayri Nakdi Kredilerini 16,1 milyar TL artırarak 135,6 milyar TL seviyesine çıkardı. Gayri Nakdi Kredilerde İŞBANK ardında 116,5 milyar TL kredi hacmi ile YAPI KREDİ yer alırken GARANTİ BBVA 85,5 milyar TL ile hacimsel yerlerini korudu. AKBANK 60,4 milyar TL Gayri Nakdi kredi ile son sırada yer alırken rekabetin çok gerisinde kaldığı görüldü.
GARANTİ BBVA Net Faiz gelirlerinde birinci sıraya yükseldi
Geçmiş dönmelerde T. İŞ BANKASI Net Faiz Gelirinde birinci sırada yer alırken 2021 birinci çeyreğinde GARANTİ BBVA birinci sıraya yükseldi. 2020 birinci çeyreğinde 5,6 milyar TL Net Faiz Geliri sağlayan GARANTİ BBVA 2021 birinci çeyreğinde % 11,6 artış ile 6,3 milyar TL’ye yükseltti. T.İŞ BANKASI 6 milyar TL Net Faiz Geliri ile ikinci sırada yer alırken; 3,8 milyar TL ile AKBANK üçüncü sırada yer aldı. AKBANK 2020 birebir devrine nazaran % 33,7’lik düşüş ile Net Faiz Gelirleri en fazla düşen banka oldu. YAPI KREDİ ise 3,7 milyar TL Net Faiz Gelir elde etti.
GARANTİ BBVA Net Fiyat ve Kurul Gelirinde birinci sıradaki yerini korudu
GARANTİ BBVA 2020 birinci çeyreğindeki 1,6 milyar TL’lık Net Fiyat ve Komite gelirini % 10,9 artırarak 1,8 milyar TL’ye çıkararak birinci sıradaki yerini korurken T. İŞ BANKASI 1,5 milyar TL ile ikinci sırada; YAPI KREDİ 1,6 milyar TL ile üçüncü sırada yer aldı. AKBANK ise 1,2 milyar TL ile rekabetin epey gerisinde kalmış durumda.
GARANTİ BBVA Net Kar önderi oldu
2021 birinci çeyreğinde Kesim 16 milyar TL Net kar sağlarken bunun %48’lik kısmını oluşturan 7,7 milyar TL’lik karlılığı 4 banka yaptı. GARANTİ BBVA 2021 birinci çeyreğinde 2,5 milyar TL Net karlılık ile birinci sırada yer alırken artış oranında da birinci oldu. AKBANK karlılık artışında yüksek oranı yakalayarak 2 milyar TL Net karlılık ile ikinci sırada yer aldı. T. İŞ BANKASI 1,8 milyar TL Net kar sağlarken; YAPI KREDİ 1,4 milyar TL Net kar sağladı.
“Sorunlu Krediler” ana ve öncelikli sorun olarak bankaların kucağında
Kredi Takip müddetlerinin 90 günden 180 güne çıkarılması, türel süreçlerin düzenlemeler ile engellenmesi ve ertelenmesi bankaları artan dolu donuk alacak riski ile karşı karşıya bıraktı. 30 Nisan’da çekler ile ilgili yapılan düzenleme ile çek yazılmasının ve karşılıksız süreç yapılamaması çek karşılığı kredi kullandıran bankaları da sıkıntı duruma sokmuş halde. Çünkü karşılıksız kalan çek meblağları %40’lar üzere Cumhuriyet tarihinin rekorunu yakalamış durumda. Kamu otoritesi piyasaya dayanak verelim derken çek karşılığı kredi kullandıran banka, faktoring üzere kurumları düşünceye sokmuş durumda. 1 Haziran’da sona erecek uygulamada mühlet uzatması bankaların şimdiden yeni sorunu olarak önlerinde duruyor. Bekletilen belgeler şu an için bankaların kaygı kabusu olurken, burada yüzdürülen, alacak kalitesi düşmüş kredi hacmi de banka bilançolarını tehdit eden ana öge haline gelmiş durumda. Banka kredilerin % 15’lik kısmı hala problemli kredi statüsünde takip edilirken Beklenen Ziyan Karşılıkları 204,5 milyar TL seviyesine gelmiş durumda. Değerlendirmeye aldığımız dört büyük bankanın Beklenen Ziyan Karşılıkları da 87 milyar TL seviyesine çıkmış durumda. Problemli kredilerin ve karşılıkların artması bankaların ileriye yönelik Sermaye Artırmaları gereği üzerindeki baskıyı artırmış durumda. BDDK’nın son yıllarda “kar dağıtmayın” stratejisi ise yanlışsız bir atılım oldu. 2020 için ise % 10 seviyesi aşmaması tarafında bankalara tavsiyede bulundu. Bankacılık tabiri ile yüzdürülen “Zombi Şirketlerin” adeti ise bilinmiyor. Bu fotoğraf önümüzdeki devirlerde bankaların birinci öncelikli konusu olmaya devam edeceği kesin.
Bankalar yılın ikinci yarısında önemli imtihandan geçecek
Bankalar sıkıntılı kredilerin ileriye yönelik kendilerine de önemli ziyan verdiklerini gördüğü üzere büyük holdingler, AVM İnşaat firmaları, başta FB,GS,BJK, TS dört büyüklerin 8,4 milyar TL kredileri olmak üzere futbol kadroları borçlarını orta uzun vadeye yaydılar. Tabi olarak ödenmeyen krediler bankaların da nakit akışını Etkin Pasif rasyolarını bozduğu için orta uzun vadeye yayılan kredilerin aslında finansal edilebilir yükü de üzerlerine kalmış durumda. Çünkü 2019 yılını hatırlarsak bankalar mevduatlarını 50,9 milyar USD artırırken Krediler yalnızca 1 milyar USD artabilmişti. Gelinen noktada bankaların uzun vadede fon yaratabilme kabiliyetleri değer kazanırken pratikte “yeşil güç yatırımları” dışında uzun vadeli fon bulmakta zorlanıldığı sır değil. 2021’de Sendikasyon kredilerin yanında; bankalar kredi alacaklarını teminat olarak gösterip “seküritizasyon kredisi” arayışlarına da girdiğini görüyoruz.
Meseleler yığılmış durumda
2021 yılı muvaffakiyetini Covid-19 aşı süreci; Turizm döneminin başarısı; emtia fiyatlarındaki artışın devam edip etmeyeceği; %35’lerdeki ÜFE’nin vakit içinde TÜFE fiyatlarına nasıl yansıyacağı, enflasyonun artmaya devam etmesi halinde Merkez Bankası gösterge faizinin % 19’larda nasıl tutacağı; yoksa 2018 Ağustos gibisi bir süreç mi yaşanacağını; Kur baskısının nereye kadar devam edeceği belirsizliğini hala koruyor. Merkez Bankasının elindeki müdahale araçlarının sonlu olmasının tesirini ise yılın ikinci yarısında görmüş olacağız. Her geçen yıl bir evvelkini aratırken; şimdiden yılın ikinci yarısının kolay bir süreç olmayacağı bu yazın ortalamalar üzerinde sıcak geçeceği kesin.
Erol TAŞDELEN Bağımsız Ekonomist, www.bankavitrini.com yazarı
TL Mevduat Faizleri Azaldı, TL Kredi Faizleri Arttı…
İş Bankası, yaklaşık 1 milyar dolar meblağında sendikasyon kredisi sağladı
Tuncay Turşucu: BANKALAR SÜRPRİZE Mİ HAZIRLANIYOR?BORSA VE BANKA ENDEKSLERİ PAYLAR
Para Tahlil
