Doların TL karşısındaki yükselişini frenlemek için uygulanan yanlış siyasetlerle Merkez Bankası rezervleri harcanıp bitirildi. Gelecek Partisi Iktisat ve Mali Siyasetler Lider Yardımcısı ekonomist Kerim Rota, külfetli tablonun bir diğer boyutuna dikkat çekti: Son 19 ayda doları 7 TL’nin altında tutmak için elden çıkarılan 105 milyar doların 60 milyar dolarlık kısmıyla Türkiye’den çıkan yabancı yatırımcının talebi karşılandı. 45 milyar dolar ise ‘sabit kurdan döviz fırsatı’nı kıymetlendiren yerli faizcilerin cebine girdi.
MB’nin temmuz raporunda açıklanan bilgiler, son periyotta kuru sabit tutmak ismine yapılan atakların maliyetini ortaya koydu. Gelecek Partisi Kurucu Üyesi ve ekonomist Kerim Rota “Kuru 6.85’de tutabilmek için temmuz ayında 12 milyar dolar harcandı. TL’nin kıymetini bu türlü koruyamayacağını anlayan iktisat idaresi, ağustos ayında mahcup bir yükselişe müsaade verdi” dedi.
Rota, şu değerlendirmeyi yaptı: Kuru baskılamak hevesiyle satılan fiyatın 120 milyar dolara yaklaştığını hesaplayabiliriz. Birebir periyotta dış borç 91 milyardan 97 milyara çıktı. Ek olarak Hazine 2019 başında neredeyse sıfır olan altın ve döviz cinsi iç borcu 37,3 milyar dolara yükseltti. Bu satış düzeneği ile kıt olan kaynakların harcandığı ortada.
Artan kur karşısında daima yeni ataklar gerçekleştiren Merkez Bankası dövizi sabit tutmak için 105 milyar dolar yaktı. Bedelin Haziran sonunda 93 milyar dolar olduğunu söyleyen Gelecek Partisi Kurucu Üyesi Rota “Kuru 6.85’de tutabilmek için temmuz ayında 12 milyar dolar harcandı. Türk Lirasının kıymetini bu türlü koruyamayacağını anlayan iktisat idaresi, ağustos ayında mahcup bir yükselişe müsaade verdi” dedi.
Yaklaşık 2 yıldır kura yapılan müdahaleler karşısında daima yeni rekorlar geliyor. Merkez Bankası’nın gerek örtülü faiz artışı gerekse döviz satışı kuru hâlâ sabitleyebilmiş değil. Aylık olarak yayınlanan Merkez Bankası raporu da bunu doğrular nitelikte. ‘Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi’ Temmuz 2020 bilgilerini pahalandıran Gelecek Partisi Kurucu üyesi ve finans uzmanı Kerim Rota, iktisat idaresinin 2019 başından bu yana döviz piyasalarına ‘örtük’ olarak müdahale yaptığı söyledi. KARAR’a özel demeç veren Rota, bu bilgilerle bunun hesaplanabildiğini de açıkladı.
Rota kelamlarına şöyle devam etti: “Rapor 2019 başından geçen 19 ayda, döviz piyasalarına kuru baskılamak emeliyle toplamda 105 milyar dolar döviz satıldığını gösteriyor. Hala TCMB rezervleri bankalarla yapılan swap süreçleri ve mecburî karşılık düzenlemelerinin yardımıyla 89 milyar dolar düzeyinde. Lakin -32 milyar dolara düşen swap sonrası net rezerv meblağı rezervlerin kalitesindeki bozulmayı gözler önüne seriyor. Temmuz sonu 105 milyar dolar olan müdahale meblağı Haziran sonu prestijiyle 93 milyar dolardı. Böylelikle Temmuz ayı içerisinde kuru 6.85’de tutabilmek için satılan meblağın 12 milyar dolar olduğunu hesaplayabiliyoruz. Aylık bazda harcanan bu çok yüksek fiyat sonrasında, Türk Lirasının kıymetini bu türlü koruyamayacağını sonunda anlayan iktisat idaresi, Ağustos ayında hem kurlarda hem faizlerde ‘mahçup’ bir yükselişe müsaade verdi. TCMB’nin siyaset faizini arttırmasına müsaade verilmemiş olsa da, mevduat ve kredi faizlerinde neredeyse yüzde 5’e varan artışlar oluştu. TCMB’nin bankalara sağladığı kaynakların maliyeti de yüzde 3’e yakın artış göstererek gelecek hafta çift hanelere gelmiş olacak.”
Rota, 19 ayda satılan 105 milyar dolara ek olarak geçen yılda açık durum taşımayan kamu bankalarının temmuz sonunda 12 milyar dolarlık açık duruma geçirildiğini de anlattı. Rota “Böylece spot piyasada son 1.5 yılda kuru baskılamak hevesiyle satılan fiyatın 120 milyar dolara yaklaştığını hesaplayabiliriz. Pekala yaklaşık 1.5 yılda lisana kolay olan 120 milyar dolara yakın döviz talebi kimlerden geldi diye bir soru akla gelecektir. Tablo bunun esas kalemlerinin kırılımını gösteriyor” dedi.
YERLİ VE YABANCILAR TL’DEN KAÇMIŞ
Daima dış güçler olarak gösterilen döviz ataklarının aslında yalnızca yabancı ve yerlinin daha fazla getiri gerçekleştiren kaynaklara yönelmesinden ibaret. Kerim Rota bu dağılımı ise şöyle aktarıyor: “Görüleceği üzere 104 milyar dolar dolar civarında döviz talebinin 60 milyarı Türkiye’den çıkan yabancı yatırımcılardan gelmiş. Kalan kısmı ise TL mevduatına gerçek faiz alamadığını görüp, hazır sabit kurdan döviz satışı yapan varken alalım diyen yurtiçi yerleşiklerden gelmiş. Bu satış sistemi ile kamunun epey kıt olan döviz kaynaklarının harcandığı ortada. Bugünden sonra sorulması gereken soru ise, bu döviz kaynaklarının verimli bir halde harcanıp harcanmadığı olmalı.”
HAZİNE DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ AZALTMAK YERİNE ARTTIRDI
Kerim Rota “Eğer bu 120 milyar doları kamunun dış borcunu yahut döviz cinsi yükümlülüklerini azaltmak için kullanılsaydı, verimli bir biçimde harcandığı ileri sürülebilirdi. Halbuki tıpkı devirde merkezi idarenin dış borcu 91 milyar dolardan, 97 milyar dolara yükseldi. Ek olarak Hazine 2019 başında neredeyse sıfır olan altın ve döviz cinsi iç borcunu süratli bir formda arttırarak 37,3 milyar dolara yükseltti. Bu formda Hazine döviz yükümlülüğü bu periyotta bırakın azalmayı, 40 milyar dolardan fazla artmış oldu. Tıpkı devirde kamunun KOİ projelerinden kaynaklanan döviz yükümlülüğü de yükseldi” diye konuştu.
DIŞ GÜÇLERİN UCUZ ÇIKMASINA HARCANDI
Gerçekleştirilen atakların maalesef kamunun döviz borcunun azaltılmasında kullanılmadığını gösterdiğini söyleyen Kerim Rota “Kaynakların yarısı, vaktinde Türkiye’ye güvenmiş yabancıların uygun bir fiyatla Türk varlıklarından çıkması için harcanmış. Başka kısmı ise, Türk Lirası gerçek faizlerinin yapay olarak düşük tutulması nedeniyle parasına inancı azalan yurtiçi yatırımcıların uygun fiyattan döviz varlık biriktirmeleri için harcanmış. Bu müdahaleler nedeniyle Hazine, TCMB ve Kamu bankalarının döviz riski önemli artış gösterdi. Bu nedenle artık Türk Lirasının yeni kıymet kayıpları kamu finansmanını daha kırılgan hale getiriyor. Bu da, daha yüksek faiz ödemeyi, daha çok vergi toplamayı ve daha çok borçlanmayı gerektirecek. Düşük faiz ve yüksek büyümeyi hedeflemek hoş olsa da, en başta “enflasyonla önemli mücadele” ve “sürdürülebilir düşük enflasyon “ hedeflenmeyince fakat yalancı baharlar yaşanabiliyor. Günü kurtarmayı amaçlayan siyasetler hem kaynak kaybına, hem de bu kıt kaynakların çok verimsiz kullanılmasına yol açıyor” açıklamasını yaptı.
karar.com
Para Tahlil
