2007’nin sonlarında büyük bir ABD bankasının lideriyle yaptığım toplantıyı çok net hatırlıyorum. Yönetici, finansal piyasaların nerede durduğunu sormama cevap olarak zıt bir U resmi çizmişti. Tepeye yakın olduğumuz bahis olduğunda, çabucak bankanın risk konumunu sordum. “Maksimum risk” hayli şaşırtan bir yanıttı.
Elbette, beklenen bir dönüm noktası öncesinde riski azaltmak ihtiyatlıydı? Karşılık “hayır” olarak geldi. Bankanın stratejisini değiştirmeden evvel piyasaların döndüğüne dair “kesin kanıtlara” muhtaçlığı vardı. Sonuçta, çekim noktalarını zamanlamak sıkıntı, rakiplerin de çok fazla riski vardı, banka kısa vadeli düşük performans korkusu yaşamaktaydı ve yetkililer rastgele bir alarm zili çalmıyorlardı. Olayın sonunda bankanın 2008 mali krizinde kurtarılması gerekti.
Bugün, bu kurum (farklı bir yönetici ile) daha iyi sermayelendirilmiş ve risk almada daha hesaplı. Fakat oyundaki zihniyet ve risk davranışı ortadan kalkmadı. Büyümeleri ve değişimleri banka dışı tarafta oldu. Dahası, çok yakın vakte kadar, merkez bankaları ve öbür düzenleyici kurumlar, bu durumu destekleyici bir halla hareket ederek kenarda durdular.
Oyundaki sistemik tehditler daha küçük olsa da, finansal sistem ekonomiyi gereksiz risklere maruz bırakan piyasa kazalarına karşı savunmasız. Zati, sistem bu yıl üç kazaya yakın yol aldı: tahvil faizlerindeki sert ve ani Ocak dalgalanması; Şubat ayındaki GameStop’a odaklı perakende yatırımcı isyanı ve az bilinen bir aile ofisi Archegos’un Mart ayında bankalara verdiği 10 milyar dolarlık ziyan.
Her üç durumda da, finansal sistemdeki riskler kriz tedbire tedbirlerinden çok talihle denetim altına alındı. Süreksiz bir bozulmanın kalıcı olabileceğine dair rastgele bir delile sahip olmayan piyasalar merkez bankalarının likidite sağlamasını teşvik eden muazzam risk alma devam etti.
Buna kimi yatırımcılar tarafından büyük bir fırsatçı pozisyonlandırma dilimi eşlik etti – hedge fon yöneticisi Leon Cooperman’ın “tamamen yatırım yapan bir ayı” olduğuna dair zekice tabir edilen müşahedesi durumu özetleyen iyi bir yaklaşım.
Tekrar de bu yakın vakitli kazaların şoförleri göz arkası edilmemeli. Neyse ki, merkez bankacılığı topluluğu enflasyonun yanı sıra finansal istikrarsızlığı konusunda da uyanıyor.
Her zamanki üzere, İngiltere Merkez Bankası, nicel gevşeme programı kapsamındaki varlıkların “alımlarına devam edilmesinin” artık bir ölçü yavaşlayabileceğine dair son açıklamasıyla değişime liderlik edenler ortasında yer alıyor. Bu, faiz oranlarının ileride bir vakitte artırılacağına dair birinci konan işaret olarak kıymetli.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise geçen hafta piyasalarda “dikkate kıymet bir coşku” ikazında bulundu ve mümkün olmadığı düşünülen bir durumun mümkünlüğünün arttığına dair evvelki küçük işaretlerine yeni ek yaptı: ECB’nin miktarsal genişlemeyi Fed’den evvel azaltma (tapering) mümkünlüğü.
Fed yetkilileri, enflasyon telaşlarını reddeden ve merkez bankasının azaltma “düşünmediğini” yineleyen ortak açıklamalarını neredeyse üniversal bir bağlılıkla benimsemişti. Lakin geçen hafta yayınlanan Fed siyaset toplantı tutanakları, birtakım yetkililerin “yaklaşan toplantılarda” kelam konusu mümkünlük hakkında konuşmak istediğini gösteriyordu.
Yeterli haber Fed artık 2007-08’de yaptığı kusura misal bir siyaset yanlışı mümkünlüğünü azaltmaya yardımcı olacak bir siyaset düzeltmesine başlamayı düşünebileceği.
Daha az iyi haber olanı ise, tutanakların Fed’in siyaset belirleme komitesinden yalnızca birkaç üyenin bu bakış açısına sahip olduğu ve liderin da bu küme ortasında olmadığı. Hasebiyle vakit çizelgesi meçhul ve açık uçlu. Piyasaların bu duruma çok az ilgi göstermiş olmasına şaşmamalı.
Zati çok uzun mühlet bekleyen Fed, bilhassa de şu anda iktisattaki salgınla ilgili yapısal değişikliklere uygun olmayan “yeni bir para siyaseti çerçevesine” rehin olduğu için güç bir siyaset tercihi ile karşı karşıya.
Bu nedenle, karar ikiz riskler içermekte: piyasa oynaklığı ve Fed’in güvenilirliğini kaybetmesi. Yeniden de dogmatik olarak geriye dönük bir siyaset duruşuna tutunma alternatifi çok daha büyük ziyan yaratma potansiyeline sahip.
Yatırımcılar, likidite dalgasında sörf yapmaya devam etmek yerine Fed’i karar vermeye teşvik etmeli. Global Finansal Krizde bankaların tecrübelerinden faydalanarak daha büyük bir siyaset yanlışının varlık kıymetlerine, piyasaların işleyişine ve ekonomik ve toplumsal refaha vereceği büyük ziyan riskine odaklanarak daha kısa vadeli rahatsızlık riskini göze almak daha iyidir.
FT
Para Tahlil
