Türkiye’ye ODTÜ eliyle İnternet’in birinci bağlandığı 12 nisan 1993’den bu yana 28 yıl geçti. Pekala İnternetimiz ne durumda?
Geçen gün açıklanan araştırmaya bakılırsa, (Global İnternet Hızları) durum parlak değil. Dünya taşınabilir süratte 48,4 Megabit süratle download yaparken, biz bu ortalamanın altında 39 Megabit ile download yapıyoruz. Üstelik 57.sırada ve Brunei, Montenegro filan üzere ülkeler klasmanındayız. Sabit genişbanta bakılınca durum daha da feci. Dünya 98.67 ile indirirken biz lakin 34,11 ile indiriyoruz.
Bu neden oluyor?
Yanıt son derece kolay.. Suratlarımız düşük zira ne sabit fiber altyapımız –ki birden fazla kişi o denli değil zanneder fakat cep telefonu da fibere bağlıdır. Yani siz baz istasyonuna kadar havadan gidersiniz lakin o baz istasyonu, bir dahaki baz istasyonuna ve merkez şebekede daima fiber üzerinden gider– ne de gerekli öbür altyapılar –mesela internet trafik değişim noktası– düzgün yapılmadı.
Fiber Altyapı Neden Yapılmadı?
Biz sesli konuşmayı bakır üzerinden yaparız. Bu bilgiye uygun değil mi? Graham Bell telefonu keşfettiğinden bu yana yani 100-150 yıldır her yere bakır kablolar döşendi. İnternet hayatımıza girince bu bir sorun oldu. Bakır ses iletir, data iletmez. Daha doğrusu fakat modifiye edilerek iletir. ADSL ya da DSL dediğimiz teknoloji üzere. Lakin bu teknoloji, fiber kalitesinde ve suratında olamıyor. Fakat dünyada bir anda tüm bakırı, fibere çevirmek –emek, vakit, para– açısından zordu. Bunun yerine ne yapıldı? Bir yandan ADSL ile yönetim edilirken, peyderpey fiber döşendi.
Ne kadar döşendi? Sıkıntı görünüyor diye Türkiye’nin olduğu yeri yakınlaştıralım; En üstteki 3 ülke % 90+ fiberleşmesi olan ülkeler. Türkiye bu tabloda, % 11,2 olarak verilmiş lakin kırmızı ve mavinin manası şu; fiber temasların % 75’i saha dolaplarına kadar fiber. Yani FTTH (eve kadar fiber) fakat % 3. Bunun sonucunda ise dünya internet sıralamasında mobilde 60larda ve sabitte 100cü sıralardayız. Bunu ölçü olarak söyleyelim; bizde 2005 yılında (Türk Telekom özelleştirmesi) tahminen 30 milyon km bakır vardı.. bunun bugün 3-4 milyon km fiber olması gerekirdi)
Ancak fakat 400 bin km fiber var. Bir fikir versin diye söyleyelim; orta seviye ve nüfusca da yüzölçümü ile de bizim 3’de birimiz olan orta seviye Afrika ülkesi Gana’da 2011 yılında 550 bin km fiber vardı (başka rapor olmadığı için son durumu bilemiyorum). Bununla kıyaslarsanız bile bizim bugün 2 milyon km fiberimiz olmalıydı.
Neden Olamıyor?
Belediye (İBB’den bahsediyorum) AKP periyodunda 2010’dan itibaren hafriyat müsaadesi vermedi. Bu hafriyat müsaadesi şu; belediye hudutları içinde isteyen istediği yeri kazamaz. Belediyeye başvurup müsaade istersiniz. İşte bu müsaadeleri vermedi. Neden Vermedi? 2010’da vaktin Türk Telekom Genel Müdürü Gökhan Bozkurt belediyeye yazı yazdı ve durdurulmasını istedi. İBB bunu dinlemedi zira Türk Telekom’un belediyeye bir buyruk verme yetkisi yok. Fakat sonra siyasi baskı yaptığı anlaşılıyor.
Bunu niçin yaptılar derseniz, kesimin yorumu şu; Türk Telekom o yıllara bakarsanız daima % 90’lara varan oranlarda “rekor temettü” dağıttı. Telekom bölümü daima yatırım yapması gereken bir bölümdür. Ancak maalesef paralar temettüye gidince yani OTAŞ kar hisselerini almaya alışınca, yatırım yapılmadı. O periyot örneğin Turkcell bayağı fiber yatırımı yapıyordu. Bu yatırımlarla Turkcell’in öne geçme durumu olacaktı. Rakipleri durdurarak, Türk Telekom’un yatırım yapmak zorunda kalmasını engellediler.
Ancak sonrasında 17/25 aralık tapeleri filan gelince de, AKP’nin internetten korkmaya başladığını düşünüyorum. Gerçekten 2014 başında tuttular 5651 sayılı internet kanununu ağırlaştırdılar. Fakat bu ağırlaştırma, dünya çapında “sansürcü” etiketi getirdiği için, insanların çok farkında olmadıkları bir alanı (altyapı yatırımını) engellediler. Ben 2010’dan itibaren ALARM verdim. Altyapı yapılmadığına dair çok sayıda yazılarım ve konuşmalarım her yerde var ancak beşerler “görünür olmayan” hususları biraz geç algılıyor, fakat başlarına gelince anlıyorlar.
Bu altyapı bu durumda olduğu için Korona devrinde çocuklarımızdan lakin 7 ya da 8 adedinden birisi internete ulaşabiliyor. Zira altyapı çok eksik.
İnternet Konusunda Zayıflığımız Yalnızca Fiber Değil
İnternet yalnızca erişim değildir. Datalar yoksa, internetin manası olmaz. Bu nedenle en değerli altyapı kalemlerinden birisi Data Merkezleridir. Dünyada bilgi merkezi çok büyük bir kesim. Biz oyunun dışında kaldık. 1. kendi gayretimizle, 2.dünya monopolleşmeye gidiyor. Öbür yandan İnternet Trafik Değişim noktası dediğimiz şey, aslında İNTERNET KAVŞAĞI manasına gelir. Günümüzde altyapı eksik + trafik değişim noktası yok. Mesela Erzurum trafiği İstanbul’dan dönüyor bazen. Bu da suratı etkileyen bir şey doğal olarak. Neden Trafik Değişim Noktası Yok? Zira, şu andaki trafikten Türk Telekom gelenden de gidenden de para alıyor. Bu olay internet servis sağlayıcıları etkiliyor sanıyorsanız, eksik kalır Bilgi Merkezlerinin kıymetli olmasını (ayrıca bilgi merkezlerine verdiği internet sınırı da pahalı) İçerikçilerin (sizin, benim gibi) gelişememesini yani lokal içeriğin geri kalmasını yaratıyor.
2015 yılında Amerikalı bir danışman Bakü’ye davet ediliyor. Kendisine soruyorlar. “Bakü bölgenin internet kavşağı olur mu?” Dİyor ki; “Bölgenin doğal kavşağı İstanbul’dur. İstanbul kavşak olsa, Doğudan batıya, batıdan doğuya trafik akacak ve biz Para kazanacağız Knowhow geliştireceğiz Politik güç kazanacağız Siber güvenlik açısından güçleneceğiz.
Bugün BDDK’nın “Türkiyenin finans dataları dışarı çıkamaz kararı, 2019 ekimindeki Garanti Bankası ddos saldırısı sonucunda gevşetildi ve bankalar vakit zaman bilgileri yurtdışından dolaştırıyor. Bunun tehlikesini anlamak lazım. Bunun sonucunda bilgi merkezi dalı değerli hale geliyor (ayrıca da fiyatları avrupa telekom şirketlerine nazaran 2-3-10 kat üzere.. Mesela alman şirketisiniz Almanya’daki merkezle ilişki kuracaksınız Deutsche Telekom’dan alıyorsunuz (Deutsche Telekom Turkiye’deki hizmeti orta irtibat ile Turk Telekom’dan alıyor ve size veriyor) 34 Mbit için 2000 euro ödüyorsunuz, fakat bu birebir çizgisi turk şirketi almanyadaki şube için aldığında 180 bin tl ödüyor.
Bilgi merkezi kıymetli olunca, pek çok içerik yurtdışına gidiyor.. bir orta hollandadaki leaseweb o kadar ağırdı ki, sonunda turk telekom trafiği rahatlatmak için onlara para verip sınır aldı onlardan.. ayrıyeten siz kavşak kurmayınca, Google, Facebook, Amazon bilmemne size değil Romanya’ya, Bulgaristan’a bilgi merkezi kuruyor (hani istihdam, knowhow, vergi, mergi) OYUNUN DIŞINDA KALIYORSUNUZ..
Kozmik Hizmet Fonu Nedir?
Dünyada özelleşen dallarda –özel dal karlı olmayan yere hizmet götürmeyeceği için– Kozmik Hizmet Fonu (Universal Service Fund) oluşturulur. Telekom firmaları cirolarından belirli bir yüzde verir. devlet bunu alıp a. rural area denen yere, b. internet olmayan yere c. öğrenci ve özürlülere internet ve haberleşme sağlar. Bugüne kadar 36 milyar $ üzere bir para toplanmış (listesi var). Biz eğitim devrindeyiz.. Haydi Fatih projesini başaramadınız bari uzaktan eğitimi başarın. EBA’yı fakat 7-8 çocuktan 1 tanesi erişebiliyor.. zira 1. internet, 2.pc ve tablet, 3. MEB’İn altyapısı YOK.. Yani çocuklarımız jules verne’in 2 sene okul tatili kitabındaki gibiler.. Bu ortada 36 milyar $ yani yaklaşık 275 milyar TL ne oldu bilinmez. Bunun içinden bir defa Binali beyefendi, bir kez Ahmet Arslan seçim bölgelerindeki köyelere 1000’er baz istasyonu yaptırdı. Bir defa engelli birilerine 1000 tane işitme aygıtı alınmış. Fatih projesinin birinci tabletleri de buradan alındı. O kadar. gerisi ne oldu bilinmez.
TELEKOM KESİMİNDEKİ VERGİLER
Taşınabilir aygıtta % 82, cep telefonu görüşmelerinde % 85 vergi var.. yani 100 tl konuşunca 185 tl ödüyoruz.. Bu hem bizim cebimizi yakıyor, hem de telekom firmalarının yatırım yapacağı parayı yok ediyor. Bu vergileri biz görmüyoruz.. % 15 hazine hissesi, kurum katkı hissesi, kozmik hizmet hissesi vs daima cirodan alınıyor. Biz KDV ve ÖİV görüyoruz.. bunları alınca internet değerli (ADSL’de MB başına 3-4 $, fiber de 0,5 $) telekom firmaları yatırım yapamaz hale geliyor.
Üstelik BTK telekom kesiminden para alarak yürüyor. Güya telekom bölümünden alınca, tarafsız olacaktı. Hükümetten buyruk almayacaktı. Lakin aksisi oldu. Hem parayı alıyorlar, hem de siyasi hale geldi. Bu para az sanmayın, AB üyelik raporlarında daima ikaz etti. Tek başına kendisi dışındaki 9 üst heyetin toplam bütçesinin 2 katı bütçeye sahip. Bu sene 5,8 milyar TL.
FÖŞ Füsun Sarp Nebil’i konuk etti: Türkiye’de Dijital Altyapı ve İnternetin “Hal-i Pürmelali”
Atilla Yeşilada ve Hakan Akan data merkezlerini anlattı: “Türkiye’de fiyatlar Avrupa’nın 2-3 katı”
2021’de Türkiye Nereye? Jeopolitik, Ekonomik, Siyasi Riskler ve Fırsatlar
Para Tahlil