Türkiye’deki insan hakları ihlallerinin altını sık sık çizen Avrupa ‘geriye gidiş’ listesine bu kere hukuku da ekledi. Avrupa Parlamentosu’nun raporunda, hukukun tabana vurmasının AB’ye üyelik maksadına de bir duvar oluşturduğu vurgulandı. Dikkatlerden kaçmaması gereken ihtar Türkiye raportöründen geldi: Şimdiye kadarki en sert tenkitleri içeren bu rapor tıpkı vakitte son iki yılda yaşananların bir özeti.
Türkiye’de hukuk alanında tertipli geriye gidiş tablosu Avrupa’nın da kadrajına girdi. Avrupa Parlamentosu’nun 2019-2020 Türkiye raporu, Parlamento’nun Dış Bağlantılar Komitesi’nden geçti.
Metinde, insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda kaygıların giderilemediği belirtildi. Türkiye’nin süratle AB bedellerinden uzaklaştığının altı çizilerek bu durumun Brüksel-Ankara münasebetlerini tarihi taban noktaya getirdiği vurgulandı.
‘ÖZGÜRLÜKLERDEKİ EROZYON ŞAŞIRTAN DÜZEYDE’
Hukuktaki çöküşe dikkat çeken komite üyeleri, mevcut gidişatın devam etmesi durumunda AB’ye iştirak müzakerelerinin askıya alınması gerektiğini işaret etti.
“Demokrasi ve özgürlüklerdeki erozyon şaşırtan düzeyde” tabiri kullanıldı. Raporu hazırlayan Nacho Sanchez Amor ise “Bu çalışma son iki yılda insan hakları ile hukukun üstünlüğünde yaşananları özetliyor. Türkiye’ye yönelik en sert tenkitleri içeriyor” dedi.
BRÜKSEL’DEN ANKARA’YA ‘HUKUKİ ÇÖKÜŞ’ UYARISI
Türkiye hakkında şimdiye kadar hazırlanan ‘en ağır’ Avrupa Parlamentosu raporu oy çokluğuyla kabul edildi. “Türkiye’de hukukta geriye gidiş var. Hukukun üstünlüğü konusunda kaygılar giderilemedi” denildi. Metinde “Hızla AB bedellerinden uzaklaşılıyor. Bu durum Brüksel-Ankara ilgilerini tarihi taban noktaya getirdi” vurgusu yapıldı. Raportör Nicolas Sanchez ise “Bu çalışma son iki yılda yaşananları özetliyor. Türkiye’ye yönelik en sert tenkitleri içeriyor” dedi.
Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi (AKPM) evvelki gün bir sefer daha ‘acil gündem maddesi’ olarak Türkiye’yi görüştü. AKPM’nin Strasbourg’daki genel konsey toplantılarında tartışılan ‘Türkiye’de Demokratik Kurumların İşleyişi’ başlıklı rapor ve beraberindeki karar tasarısı 16’ya karşı 89 oyla kabul edildi, oylamada 23 parlamenter çekimser kaldı.
AKPM’nin Türk ve Azeri üyeleri karara karşı oy kullanırken, Rus ve Sırp üyeler çekimser kalmayı tercih etti. AKPM Türkiye raportörleri, İsveçli parlamenter Thomas Hammerberg ve İngiliz parlamenter John Howell tarafından hazırlanan rapor ve karar metninde Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi, parlamenter dokunulmazlığı, yargı bağımsızlığı ve tabir özgürlüğü bahisleri ön plana çıkarıldı. Ankara’ya Avrupa Kurulu üyeliğinden kaynaklanan yükümlülükleri bir defa daha hatırlatıldı.
TÜRKİYE AB’DEN UZAKLAŞIYOR
Raporda Türkiye’deki insan hakları ihlallerinin altını sık sık çizen Avrupa ‘geriye gidiş’ listesine bu kere hukuku da ekledi. Metinde, insan hakları ve hukukun üstündüğü konusunda telaşların giderilemediği belirtildi. Türkiye’nin süratle AB kıymetlerinden uzaklaştığının altını çizilerek bu durumun Brüksel-Ankara ilgilerini tarihi taban noktaya getirdiği vurgulandı.
Hukuktaki çöküşe de dikkat çeken komite üyeleri, mevcut gidişatın devam etmesi durumunda AB’e iştirak müzakerelerinin askıya alınması gerektiğini işaret etti. “Demokrasi ve özgürlüklerdeki erozyon şaşırtan düzeyde” sözü kullanıldı. Raporu hazırlayan Nacho Sanchez Amor ise “Bu çalışma son iki yılda insan hakları ile hukukun üstünlüğünde yaşananları özetliyor. Türkiye’ye yönelik en sert tenkitleri içeriyor” dedi.
‘MÜZAKERELERİ ASKIYA ALIN’
“Parlamento AB Komitesi ve üye devletlere Türkiye ile iştirak müzakerelerini resmen askıya almayı tavsiye eder” tabirinin de yer aldığı raporda Türkiye’nin Avrupa ve bedellerinden giderek ve artan formda uzaklaşması AB-Türkiye ilgilerini tarihi taban noktaya getirdi. Bu noktada her iki taraf mevcut bağlantı çerçevesini yine kıymetlendirmeli.
Türkiye’nin ıslahatları gerçekleştirmekteki taahhütlerinin eksikliği AB’yi daha ileri boyutta bir bağlantı çerçevesine girmekte yetersiz bırakıyor” denildi. Türkiye’nin dış siyasetinin da eleştirildiği metinde “Türkiye’nin birliğe yakınlaşmasındaki gelişme eksikliği tam çekilme noktasına dönüştü. Bu eksikliklerin en değerli üçü: temel haklar ve hukukun üstünlüğü, kurumsal ıslahatların eksikliği ve çatışmacı bir dış politika” vurgusu yapıldı.
DURUM DAHA DA BERBATLAŞTI
Rapor şu kritik sözlerle devam etti: “Parlamentonun son raporundan bu yana durum iyileşmek bir yana daha da berbatlaştı. Bu durumda her iki taraf da realist bir biçimde mevcut durumun uygunluğu ve işlerliğini gözden geçirmeli ve mümkünse gelecekteki ilgiler için yeni muhtemel modeller bulmalı. Yeniden de Türkiye stratejik bir ortak, komşu ve müttefik.
Türkiye’nin bağımsız sivil toplumu şartlar ne olursa olsun iştirak müzakerelerinin yeniden de Türk hükümeti üzerinde hala güçlü bir baskı aracı olduğuna inanıyor. Türkiye’deki berbat insan hakları durumu ve temel özgürlüklerdeki geriye gidiş demokraside devam eden erozyon şaşırtan seviyede. Azınlık LGBT haklarının korunmasına çağırıyoruz. Doğu Akdeniz’de Kıbrıs ve Yunan sularındaki askeri tansiyon kaygı verici.”
İSTANBUL KONTRATI FESHİ ‘GERİLEME’
Kararda ayrıyeten Ankara’nın, ‘İstanbul Sözleşmesi’ olarak bilinen ‘Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Dair Avrupa Kurulu Sözleşmesi’nden çekilme kararı Türkiye için ‘gerileme’, Avrupa Kurulu için ise ‘çok taraflı işbirliğinin zayıflaması’ olarak değerlendirildi. Türkiye’nin bundan bu türlü mukaveleye taraf ülkeler ortasındaki memleketler arası işbirliğinden yararlanamayacağı ve mukavelede tanımlanan cürümlere ait bahislerde cezai işbirliği talebinde bulunamayacağı hatırlatıldı.
AYM HDP İÇİN AİHM’E UYMALI
Siyasi partiler ve parlamenter hayatın demokrasi için değerine atıf yapılan kararda, bilhassa HDP’li milletvekilleri ve belediye liderlerinin dokunulmazlıklarının kaldırılmasına ait teşebbüslere değinildi, AYM kararlarının birinci derece mahkeme kararlarının üstünde olduğu hatırlatıldı. AYM’nin parti kapatma davalarında AİHM içtihadı ışığında karar vermesi istendi.
Türkiye’de muhalefet partilerine mensup parlamenterlerin ‘yazılı yahut kelamlı sözleri nedeniyle dokunulmazlıklarının kaldırılacağı tehdidi altında yaşadığı’ derdinin lisana getirildiği kararda, bu duruma son verilmesi için terörle uğraşa ait yasal mevzuatta AİHM kararları temelinde değişiklik yapılması ve ‘Türk yargı sistemindeki bağımsızlık ve tarafsızlık sıkıntısıyla başa çıkılması’ istendi. Kararda Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş’ın ‘derhal hür bırakılmaları’ da talep edildi.
Karar
Para Tahlil