1990’lı yıllarda yaşanan ekonomik istikrarsızlık global iktisatta ortaya çıkan krizlerle birleşerek genel olarak iktisattaki kırılganlığı artırmış ve bunun bir sonucu olarak da Kasım 2000 ve Şubat 2001 tarihlerinde Türkiye’de zincirleme ekonomik krizler yaşanmıştır.
2001 krizi öncesinde bankaların açık durumları ve bilanço dışı kalemleri süratli bir halde büyümüş, geri dönmeyen kredilerin oranı yüzde 11-12 düzeylerine yükselirken net karlılıkları da düşmüş ve sermaye tabanında erime gözlenmiştir. Kriz öncesi devirde kamu bankaları bilhassa bilanço dışı süreçler (görev zararları) ve Hazine’yi fonlama uğraşları nedeniyle çok yüksek likidite muhtaçlığı içinde girmiştir.
2001 krizi sonrasında uygulanan Güçlü İktisada Geçiş Programı kapsamında kamu bankalarının ve genel olarak bankacılık sisteminin aktif çalışmasını sağlamak emeliyle bir dizi önlem hayata geçirilmiştir. Bu çerçevede, kamu bankalarının misyon ziyanlarını kapatmak ve negatif sermaye yapısını düzeltmek için Hazine tahvil ihraç ederken TCMB de bu bankaların likidite sorununu çözmek için Hazine senetlerini alarak kamu bankalarına fon sağlamıştır. Bankacılık dalına ait ıslahat çalışmaları kapsamında ise BDDK başta kamu bankaları olmak üzere bankacılık sisteminin bir bütün olarak tekrar yapılandırılması, kesime ait risk idaresi, kontrol ve nezaretin iyileştirilmesi için çeşitli önlemleri hayata geçirmiştir. Öte yandan, kamu borç idaresi ve genel olarak kamu maliyesi alanında yapılan ıslahatlarla da Hazine’nin likidite ve borç idaresi güçlendirilmiş, kamu bankalarına yönelik görevlendirmelerde oluşacak zararın bütçede ödenekleştirilmesi sağlanmıştır.
2001 krizi sonrasında hayata geçirilen ıslahatların tesiriyle kamu bankalarının sermaye yapısı güçlenmiş, bilançoları ve risk konumları kesim ortalamaları doğrultusunda oluşmuştur. Bununla birlikte, 2015 yılında Cumhurbaşkanı kamu bankalarının ucuz kredi yoluyla ekonomiyi desteklemesi davetinde bulunmuş ve kamu bankaları da hazırladıkları kredi hareket planı ile gerçek dalın finansman muhtaçlığını karşılanması kapsamında kredi genişlemesi sürecine girmiştir. Bunun bir sonucu olarak kamu bankaları ile kesim ortasında kimi ayrışmalar ortaya çıkmaya başlamıştır. Yüklü olarak kredi ve mevduat yapısı ile yabancı para genel durumunda gözlenen bu farklılıkların sermaye yapısı üzerinde de tesirleri bulunmaktadır. Bu kıymetlendirme notu ile kelam konusu bilanço kalemlerinden hareketle kamu bankalarının durumu ve 2001 yılında bankacılık alanında sağlanan kazanımların ne ölçüde koruma edildiği tartışılmaktadır.
Kaynak:tepav.org.tr
Para Tahlil